Çeviriler:
Català
中文 / Zhōngwén
English
Español
Français
Ελληνικά / Elliniká
Italiano
Português
Română
Српски / Srpski
Türkçe
Diğer Sayfalar:
Kısımlar
Site Haritası
Anahtar Kelimeler
Ulaşım
Faydalı Dokümanlar
Yararlı Linkler
İÇME SUYUNUN KAYNAKLARI
Toplumun Karar Alma Mekanizması için Alternatifler
Phil Bartle tarafından hazırlanmıştır, PhD
Çeviren Berna Kılınçoğlu
Andrew Livingstone'a ithaf edilmiştir
Eğitim Broşürü
Bir toplumun içme suyunun bir kaç kaynağı olmalıdır ve su teminini bu seçeneklere dayalı olarak belirler.
Seçim Sorunu:
Hemen hemen her toplumun bir dizin temiz su kaynağı vardır. Birçok kaynak, suyun insanlara ulaştırılması teknolojisi açısından çeşitlilik gösterir. Bu teknoloji alternatiflerinin de farklı maliyetleri vardır. Harekete geçiricinin çalışabileceği en uygun durum, yöneticiler aracılığıyla toplumun seçeneklerden tamamen haberdar olduğu, göreli maliyet ve faydaları bildiği, içme suyu kaynaklarının yönetileceği durumdur.
Sıklıkla içilebilir su elde etmek için sadece bir tek doğru yol olduğunu varsayıyoruz. Bu çalışacağınız bir çok toplum için doğru olacaktır. Harekete geçirici olarak sizin göreviniz ise aslında bir dizi alternatif olduğunun bilincinde olmak ve bunu toplum üyelerinin bilgisine sunmaktır. Böylece toplum üyeleri de kendileri için daha uygun olabilecek çeşitli kaynaklardan birini seçip karar verebilirler.
Topluluk üyeleri alternatif kaynaklar hakkında bilgi edinmek için analiz yapmalıdırlar.Burada sizin göreviniz katılımcı analizi yapmaktır. Bir diğer deyişle göreviniz, onların doğru bir envanter üretmesi için onları uyarmak ve yol göstermektir. Yöneticiler olarak toplum üyeleri tüm potansiyel kaynaklara bakmalı, uygun tüm teknoloji alternatiflerinin maliyet ve faydalarını gözden geçirmeli, uygun tüm kaynakları (mali olan ya da olmayan) değerlendirmeli ve çeşitli stratejilerin maliyet ve faydalarını dengeleyen bir yönetim kararı almalıdır.
Analizde hangi tür kaynakların listelenmesi beklenmelidir?
Üç Ana Kaynak Kategorisi;
Herhangi bir toplumun potansiyel su kaynakları genellikle üç kategoride bulunur; (1) havanın içindeki su , (2) yüzeyin üzerindeki su ve (3) yer altındaki su. Katılımcı analizi yaparken siz de bir kontrol listesi hazırlayın ve kaynakların bu üç kategoriye ait olup olmadığına dikkat edin.
Sırayla bu üç gruba bir göz atalım.
Havadan Sağlanan Su:
Havadaki suyun çoğu buharlaşmıştır. Su buharı sıvı olmaktan ziyade bir gazdır. Ancak bulutları gördüğümüzde, biz bir gaza değil yoğunlaşmış bazen de toz parçacıklarının üzerindeki suya bakıyoruzdur. Bu küçük mikro damlacıklar sıvıdır, ancak o kadar küçüktürler ki birbirleriyle birleşene kadar havada asılı kalmaları mümkündür, daha sonra yeryüzüne düşerler.
Yağış (yeryüzüne düşen su) suyun çeşitli şekillerinde yeryüzüne düşebilir. Eğer sıvı formda ise yağmur, kristalize ise kar şeklinde, damlacıklar donmuş durumda ise dolu olarak adlandırılırlar.
Dolu bazen düşer ve sonra tekrar yukarı hareket edip daha fazla su ve daha soğuk havaya maruz kalıp, daha da büyür. Bu olay birkaç defa tekrar edebilir ve dolu taneleri iki, üç santim çapına ulaşır. Kar tropik alanlara çok nadir yağar, genellikle yalnızca dağların çok yüksek kesimlerine yağar. Dolu ise çok nadir de olsa tropik bölgelerde de yağar. Çünkü sıcak iklimlerde, yüksek rakımlarda bile donma noktası yüzeye yakın değildir.
Çoğu zaman havadan içilebilir su elde etmekten bahsettiğimizde kastettiğimiz yağmurdur. Yağmur yeryüzüne düşer düşmez de artık yüzeyden su elde etmekten bahsedebiliriz.
Su ısıtılıp buharlaştığında, suyu kirleten her türlü madde bunlara kir ve mikro organizmalar da dahil olmak üzere, sudan ayrılır. Eğer bu su yoğunlaştırılıp tekrar sıvı haline gelirse damıtılmış su kadar temiz bir hale gelebilir. Malesef yoğunlaştırma işlemi havada da kir ve mikro organizmalar yer aldığı için çok basit değildir. Su havadaki bu kirleri kapıp onlarla karışabilir. Ancak pek çok durumda bu kirler isale neden olacak kadar çok olmadığından biz genelde yağmur suyunun içme suyu olarak temiz ve güvenli olduğunu düşünürüz.
Yağmur suyu toplamak için kullanılan teknoloji eşlik eden belgenin içinde yer alır: Harekete Geçiriciler için Su Teknolojileri. Genel olarak, o belge bu elinizde olan belgenin yanı sıra çalışılmalıdır.
Yüzeyden Sağlanan Su:
Yüzeydeki su hareketli ya da durağan olabilir. Hareketli suyun büyüklüğü, küçük bir dereden orta büyüklükteki bir akarsuya ya da büyük bir nehire kadar çeşitli ölçütlerde olabilir. Hareketsiz suyun miktarı ise geçici su birikintilerinden göllere ya da okyanusa kadar ulaşabilir.
Okyanuslar içmek için çok fazla tuza sahiptir ve bu tuzlardan arındırılması için üzel bir teknoloji kullanılmasına ihtiyaç vardır. Küçük su birikintileri yağışlı sezonda yaygın olmakla beraber su kaynaklı hastalıklarla kirletilmesi muhtemeldir. Diğer yönleri eşittir ancak genelde su hareketli ise durgun suya göre daha güvenilir olması muhtemeldir. Çok uzun süre boyunca durgun olan su atıl ve kirlenmiş olabilir bir bataklıkta olduğu gibi insan sağlığına dost olmayan yaşam formlarıyla dolu olabilir.
Eğer su kötü kokuyorsa muhtemelen içmek için güvenli değildir.
Suları yüzeyden alıp tüketilmek üzere evlere ulaştırmak için çeşitli teknolojiler kullanılır. Bunların hepsi, eşlik eden aynı belgede vardır.
Yerin Altından Sağlanan Su:
Yağmur yağdığında bütün sular yüzeyde kalmaz bu sular nehirlere, göllere ve nihayetinde de okyanuslara ulaşır. Suyun bir kısmı ise yeryüzü tarafından emilir.
Toprak altında da su, yeryüzünde nasıl nehirlere ve göllere akıyorsa ona benzer şekilde akar. Yeraltındaki akarsular yer altı su havzası/akifer olarak adlandırılır. Su gözenekli topraklardan, genelde çakıllardan bazen de kumdan akar. Gözeneksiz topraklar genellikle sağlam kaya ya da kil içerir.
Verilen herhangi bir toprağın altında akan bir akifer olduğuna dair hiçbir garanti yoktur. Bazı bölgelerde açıkça yeraltı suyu yoktur.
Bir akifer sığ (yüzeye yakın) ya da derinde olabilir. Değişik çeşitleri olmasına rağmen genelde sığ akiferlerin suyu tatlı (kirletilmemiş) olur. Derin akiferlerin suyu ise yeraltında daha uzun süre aktıkları ve minerallerle dolu oldukları halde bazen içmek için fazla tuzlu olabilirler.
Çoğunlukla yeraltı sularını bir kuyu kazarak ve kova veya pompa kullanarak yeryüzüne taşımak mümkündür. Daha fazla bilgi eşlik eden belgede mevcuttur, Su Teknolojileri. Bazen akifer pürüzlü bir yüzeyin altında akar ve yeryüzünü kırarak dışarı çıkar. Bu kaynak olarak adlandırılır. Bir kaynak ile kutsanmış olan toplum, kuyu kazıp ona ulaşmak yerine onu kirlenmekten koruyabilir.
Bazen yeraltı suları yeryüzünün çok sıcak olan yerlerine, serin kabuğun altına kadar sızar ve dünyanın merkezi tarafından ısıtılır. Su ısınır ve buharı genleştiğinde yeryüzünü yukarı doğru iter ve bazen bir kaplıca olarak yeryüzüne çıkar. Bir çok kaplıca içlerinde yeryüzünün derinlerinden çeşitli mineraller getirirler . Bunlardan bazıları zehirli bazıları tıbbi olarak faydalı nadir olarak ise içilebilir olma özelliğine sahiptir.
Siz Ne Yaparsınız?
Bu teknik ya da bilimsel bir belge değildir. Ancak size toplumu güçlendirmek için yaptığınız işte yardımcı olması amacıyla yeterli mühendislik, meteorolojik ve jeolojik bilgiler vermeyi hedefler. Sizin gibi toplum üyelerinin su bilimcisi meteorolojist ya da mühendis olmasına gerek yoktur içme suyu planını yönetecek kadar bilgiye sahip olmanız yeterlli olacaktır. Başka yerlerden daha detaylı bilgiye sahip olmak isterseniz bu belge sizi bunu yapmanız için teşvik eder böylece siz de topluma kendi kararını vermesi için rehberlik edebilirsiniz.
Bu belgede yapıldığı gibi siz toplum üyelerine ders vermeyin. Onların hepsi suyun üç kaynağını ve bunların bazı avantajları ile dezavantajları olduğunu bilirler. Planlama aşamasında tahtayı kullanın ve toplum üyelerinden gelen fikirlerin herbirini yazın. Daha sonra muhtemel kaynakları, toplum üyelerinin herbirine uygun paketi (kaynakların birleşimi) ciddi bir şekilde seçip seçmedikleri açısından gözden geçirin.Toplum üyelerini bir kaynak çeşidini seçmeleri ve kaynak kullanımını yıl içinde mevsimlere göre çeşitlendirmeleri konusunda cesaretlendirin. Tek çeşit bir kaynağa sıkı sıkıya güvenmek önerilmez.
Anahtar kavram 'su yönetimi' dir ve güçlenmek için toplum üyeleri kendi su arzlarını yönetmelidirler.
––»«––
Bir Çalıştay:
 |