Μεταφρἀσεις
Αλλες σελίδες
Κοινωνιολογία
Σημειώσεις
Διαδκτιακές συζητήσεις
Ενότητες
Χάρτης ιστοσελίδας
Λέξεις κλειδιά
Επαφή
Χρήσιμα έγγραφα
Χρήσιμοι σύνδεσμοι
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ
Συγγραφέας Φιλ Μπαρτλ , PhD
Μετάφραση Μόσχα Γιαννίση
Εκπαιδευτικό εγχειρίδιο
Οπως οι άλλες πέντε πολιτισμικές διαστάσεις και όπως οι μαθηματικές διαστάσεις του μήκους, του πλάτους και του βάθους, η οικονομική διάσταση του πολιτισμού και της κοινωνίας είναι ένα λογικό κατασκέυασμα.
Ευρίσκεται περισσότερο μέσα στο νού μας παρά μέσα στην κοινωνία ή έχει γίνει αντικείμενο παρατήρησης.
Ετσι, ανεξάρτητα απο το ποιό είναι το μέγεθός του, ένας κοινωνικός θεσμός έχει οικονομική διάσταση, όπως ένα μολύβι έχει ένα μήκος, ανεξάρτητα το πόσο είναι μακρυ ή κοντό.
Αν η διάσταση ισούται με το μηδέν, τότε όλο το αντκείμενο ( μαζί με τις άλλες του διαστἀσεις) δεν υπάρχει.
Για να καταλάβουμε την οικονομική διάσταση, θα επαναλάβουμε τα βασικά της οικονομικής επιστήμης
Παρόλο του ότι σήμερα η λέξη "οικονομικά" στον δρόμο ή στις εφημερίδες παραπέμπει συνείθως στη οικονομία της αγοράς, η κοινωνιολογική διάσταση περιλαμβάνει πολύ περισσότερα.
Με απλά λόγια είναι η διανομή του πλούτου
Αυτός ο πλούτος είναι οτιδήποτε έχει αξία, είτε είναι αγαθά είτε υπηρεσίες. Στην πραγματικότητα, είναι οι υπηρεσίες που δίνει κάθε αγαθό που το κάνουν πολύτιμο.
Ο πλούτος είναι ένα από τα δεκάξι στοιχεία σταθερότητας για τίς οικογένειες, τις οργανώσεις και τις κοινότητες
Δύο στοιχεία συμβάλουν στη οικονομική αξία : αυτό είναι (α) η σχετική του χρησιμότητα και (β) η σχετική του σπανιότητα. Αν είναι περισσότερο χρήσιμο, η αξία αυξάνει. Αν είναι περισσότερο σπάνιο επίσις η αξία αυξάνει.
Ο αέρας παραδείγματος χάρη, μας είναι χρήσιμος επειδή είμαστε αναπνέοντα ζώα. Συνήθως νομίζουμε ότι είναι δωρεά, επειδή δεν είναι σπάνιος και μας περιβάλει συνέχεια.
Αν βάλω το μπράτσο μου γύρω απο τον λαιμό σας και απειλήσω να σας κόψω τον αέρα, θα δείτε ότι η αξία του αέρα έχει μεγαλώσει.
Ρωτήστε οποιονδήποτε δύτη αν ο αέρας που αναπνέει έχει αξία, όταν είναι με τις μπουκάλες οξυγόνου μέσα στο νερό, θα δείτε τι θα απαντήσει.
Αντιστρόφως, υπαρχουν μερικά μέταλλα και χημικά στοιχεία που είναι πολύ σπάνια. Οσο δεν γίνεται καμία χρήση τους η αξία τους παραμένει χαμηλή.
Γαι να έχει αξία ένα αγαθό ή μιά υπηρεσία, πρέπει να είναι σπάνιο και χρήσιμο.
Σαν διάσταση, αρχίζει από την αλληλεπίδραση μέσα σε μιά δυάδα ( δύο άτομα), την μικρότερη κονωνική ενότητα και κάνει όλη την διαδρομή μέχρι το σύνολο της χώρας.
Στην καθημερινή συζήτηση και στις εφημερίδες, η οικονομική διάσταση εννοείται ότι είναι γύρω από τα χρήματα.
Ωστόσο, τα χρήματα δεν είναι πλούτος.
Τα χρήματα είναι το μέτρο του πλούτου, ένας τρόπος αποθήκευσης του πλούτου και ένας τρόπος συναλλαγής ή ένας τρόπος διανομής του πλούτου.
Αν πάρεις δυό νομίσματα, και το ένα είναι ένα χαρτονόμισμα των πέντε δολλαρίων και το άλλο ένα χαρτονόμισμα των εκατό δολλαρίων δεν υπάρχει διαφορά στη εγγενή αξία τους.
Το κάθε χαρτονόμισμα μπορεί να χρησιμοποιηθή για να στρίψεις τσιγάρο ή να σκουπιστείς στη τοιλέττα της καφετέριας, αν η διεύθηνση αμέλησε να αντικαταστάσει τα ρολά το χαρτιού.
Η πίστη μας και το σύστημα των πεποιθήσεων μας ( ο πολιτισμός μας) είναι αυτό που κάνει το χαρτονόμισμα των εκατό δολλαρίων ν'αξίζει είκοσι φορές το χαρτονόμισμα των πέντε δολλαρίων
Αν παρατηρήσουμε τις απλές κοινωνίες, ειδικά αυτές των κυνηγών - συλλεκτών θα πάρουμε μιά ιδέα σχετικά με την μη χρηματική διανομή του πλούτου.
Βλέπουμε, παράδειγμα, όταν κάποιος επιστρέψει και έχει μαζέψει μερικούς καρπούς ή έχει σκωτώσει στο κυνήγι ένα ζωό, θα θέλει να το μοιραστεί με τα μέλη της οικογένειας και ίσως με τους γείτονες.
Δεν υπάρχουν χρήματα ν' αλλάζουν χέρια.
Εδώ συνήθως, δεν αναμένεται αντάλλαγμα ή εξόφληση. Οπως και για το δώρο, μπορεί να υπάρχουν σιωπηρά κάποιες υπονοούμενες υποχρεώσεις ή η διανομή μπορεί να βασίζεται περισσσότερο σε συγγενικές υποχρεώσεις.
Τώρα παρατηρούμε την δική μας σύνθετη κοινωνία ( π.χ. την δεσπόζουσα τάση της καναδικής κοινωνίας) . Οταν τα χρήματα και οι αρχές της αγοράς ή η διανομή προστέθηκαν στον πολιτισμό μας, δεν εξάλειψαν τις πρώιμες αρχές της διανομής.
Δίνουμε ακόμα δώρα στα γεννέθλεια και σε ορισμένες γιορτές του χρόνου, όπως τα Χριστούγεννα και το Ντιγουαλί
Ενα παιδί μπορεί να τρέφεται ακόμα από τους γονείς του δίχως να πειριμένει κανείς άμεση πληρωμή ή να γίνει χρήση της πιστωτικής κάρτας.
Τα δώρα και οι οικογενειακές υποχρεώσεις, σαν αρχή οικονομικής διανομής, είναι θεσμοί ριζωμένοι βαθειά μέσα στην ιστορία, πριν την κυκλοφορία των χρημάτων και την δημιουργία των αγορών.
Οταν κάποιος ανοίξει την σακούλα με το μεσημεριανό φαγητό του και σας προσφέρει ένα μπισκόττο ή ένα κομάτι σάντουιτς, δεν χρειάζεται να υποθέσουμε ότι υπάρχει υποχρέωση, αν και η πράξη μπορεί να ειδωθή σαν επιβεβαιώση φιλίας.
Οταν ο ομιλιτής σας μουρμουρίζει γύρω από το θέμα της στιγμής, έχει διανεμηθή πλούτος. Παρόλο του ότι πληρώνετε δίδακτρα, αυτά μετράνε μόνο για το ένα έβδομο του κόστους που έχει ο ομιλιτής που είναι μπροστά σας.
Η κυβέρνηση και οι ιδιωτικές δωρεές εξασφαλίζουν τ' άλλα εξι έβδομα. Δεν χρειάζεται άμεση πληρωμή στην αίθουσα παραδόσεων για αυτόν τον πλούτο που διανέμεται υπο μορφήν γνώσεων,πληροφοριών ή φρόνησης.
Η δουλειά που χρειάζεται για να συντηρηθή ένα νοικοκυριό τρέξιμο, πλήσιμο πιάτων, στρώσιμο κρεββατιών, μαγείρεμα, σκούπισμα της μύτης του μικρού, όλα αυτά είναι πλούτος.
Με την δημιουργία και την ανάπτυξη της οικονομίας της αγοράς, αυτά αφέθηκαν -σαν πολιτισμική καθυστέρηση-σαν απομεινάρια των κοινωνιών που υπήρξαν πριν από την κοινωνία της αγοράς, αλλά δεν εξαφανίστικαν.
Από τότε υπάρχουν μορφές εργασίας, συχνά αφημένες στις γυναίκες ( μητρική πλευρά) όπου τείνουν να είναι υποτιμημένες. Με τα δύο κύματα του γυναικείου κινήματος αυτό έγινε κοινωνικό ζήτημα, λόγω του ιδανικού "ίσος μισθός για ίση δουλειά" και το δίλημμα του καθορισμού μιάς δίκαιας αμοιβής για τις δουλειές του σπιτιού.
Μπορούμε να έχουμε μια βαθύτερη κατανόηση της οικονομικής διάστασης της σύγχρονης κοινωνίας μας, εξετάζοντας την σειρά με την οποία οι νέες μορφές προστέθηκαν στις παλιές.
Το πρώτο μεγάλο άλμα ήλθε με την αγροτική επανάσταση και την δημιουργία αγροτικών αποθεμάτων.
Αυτό επιτάχυνε την έγερση των πόλεων και των κρατών-πόλεων όπου τα αποθέματα τροφών καταναλωνόταν από την αριστοκρατεία, τους εμπόρους, την στρατιωτικούς και αστυνομικούς και τους γραφείς να παρακολουθούν.
Αυτό ήταν μιά περίπτωση ανακατανομής του πλούτου και επιτάχυνε την εφέυρεση της γραφής και των αριθμών.
Δεν είναι συμπτωματικό ότι μερικές χιλιάδες χρόνια αργότερα στα σύγχρονα αγγλικά η λέξη account ( λογαριασμός) σημαίνει δύο πράγματα, την περιγραφική έκθεση και την οικονομική κατάσταση
Παρόλο ότι τα χρήματα χρησιμοποιούνται για τους μισθούς και άλλα έξοδα, η πληρωμή των αστυνομικών δυνάμεων είναι μιά μορφή επανακατανομής.
Η κυβέρνηση, στο τοπικό επίπεδο, στο επαρχιακό και στο ομοσπονδιακό ( καναδική ομοσπονδία) μαζεύει τους φόρους από τους φορολογούμενους και τους ξοδεύει για την λειτουργία μιάς αστυνομικής δύναμης που προστατεύει την ιδιωτική περιουσία.
( Μιά σχετική ασχολία είναι η βίαια απόσπαση χρημάτων όπως ασκήται από τις εγκληματικές οργανώσεις ( συνείθως η μαφία διαπραγματεύεται πληρωμή για προσφερθήσες υπηρεσίες που ο ιδιοκτήτης του μαγαζιού πληρώνει για προστασία από την ίδια την μαφία. Η διαφορά με το τμήμα της αστυνομίας είναι ότι αυτό δεν είναι επανακατανομή του συλλογικού πλούτου
Το σύστημα υγείας είναι μιά συγχρονη κατάσταση επανακατανομής στο μέτρο που τα χρήματα των φόρων χρησιμοποιούνται να καλύψουν τα έξοδα, αλλά ένα μέρος της οικονομίας της αγοράς καλείται στο μέτρο που γίνεται " χρέωση για υπηρεσίες" στην κάλυψη των εξόδων.
Η ανταλλαγή σε είδη δεν έιχε μεγάλη σημασία στην εξέλιξη των οικονομικών συστημάτων.
Το πρόβλημα είναι ότι οι άμεσες ανταλλαγές , χωρίς χρήματα, περιορίζουν την επιλογή για τους εμπορευόμενους.
Ακόμα, και τα σύγχρονα σχήματα αυτών που ανταλλάσουν προϊόντα και υπηρεσίες για να αποφεύγουν να φορολογούνται συχνά έχουν καταφύγει σ'ένα λογιστικό σύστημα προσποιήσης χρημάτων, τα λεγόμενα πράσινα χρήματα που επιτρέπουν στα άτομα την προμήθεια αγαθών και υπηρεσιών που μπορούν, αλλά αγοράζουν τα αγαθά και τις υπηρεσίες που θέλουν.
Η δεκάτη της Εκκλησίας είναι μιά μορφή επανακατανομής όπου μία φιλανθρωπική δωρεά στην εκκλησία είναι αναγκαστικό και η Εκκλησία μπορεί να ξοδεύει τα χρήματα σὐμφωνα με τις δικές της προτερεότητες παρά σύμφωνα με τις επιθυμίες αυτών που δίνουν την δεκάτη
Η κομμουνιστική ιδεολογία υπερασπίζεται ένα σύστημα διανομής, το οποίο είναι " ο καθένας σὐμφωνα με τις ικανότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του". Αυτό έχει εφαρμοστεί μόνο στις απλές κοινότητες συλλεκτών και κυνηγών και θα ήταν εξαιρέτικά δύσκολο να εφαρμοστεί στην συγχρονη κοινωνία.
Οσο οι κοινωνίες γινόταν πιο σύνθετες και ο καταμερισμός της εργασίας εξαπλωνόταν πολυ πιο πἐρα από την μισή ντουζίνα ανώτερων ρόλων που χρειζόταν στις πρώτες πόλεις και κράτη, η εφεύρεση του χρήματος ήταν αναπόφευκτη.
Τα πρώτα χρήματα ήταν μερικά αγαθά, σχετικά διαρκείας που μπορεί να είχαν μία εγγενή αξία όπως οι αγελάδες
Αργότερα φάνηκε ότι τα χρήματα εξυπηρετούσαν τους σκοπούς τους ( συσώρευση, μέτρο και αναταλλαγή τπυ πλούτου) καλύτερα αν ήταν φτιαγμένα από ένα υλικό που θα επέτρεπε να χρησιμοποιηθούν σε κάθε περίπτωση
Παραδείγματος χάρη, ο χρυσός που τώρα έχει εξαλειφθή από τα κέρματά μας
Μιά άλλη έννοια που οι κοινωνικές επιστήμες ανεκάλυψαν ερευνόντας τις άλλες κοινωνίες και ανακάλυψαν ότι αυτό μπορεί να εφαρμοστεί στην δική μας είναι οι λεγόμενες " σφαἰρες ανταλλαγών".
Σε πολλές κτηνοτροφικές κοινωνίες, για παρἀδειγμα, οι γυναίκες μπορούν να αγοραστούν δίνοντας αγελάδες αλλά δεν μπορούν να γίνουν αντικείμενο συναλλαγής για είδη όπως τρόφιμα ή εργαλεία
Παρατηρόντας την δική μας κοινωνία βλέπουμε ότι για το σέξ και την αγάπη δίνονται απο τίς συζύγους και δεν αναμένεται πληρωμή.
Αν αυτά πουληθούν στην αγορά, τότε επικαλούμαστε, άλλου τύπου αξίες, και το επάγγελμα λέγεται πορνεία ή χαρτακτηρίζεται πιο συχνά με άλλου είδους επίθετα και βρισίες.
Παρομοίως και γιά τα παιδιά.Τα θέλουμε, είναιι πολύτιμα, είναι σχετικά σπάνια και χρήσιμα, αλλά η αγροπωλησία τους είναι ανήθικη και παράνομη
Ετσι, τα παιδιά και το σέξ είναι δύο πεδία της σύγχρονης κοινωνίας μας, όπου υπάρχουν σφαίρες ανταλλαγής και το πέρασμα από την μιά σφαίρα στην άλλη δεν θεωρείται ηθικό.
Ενώ οι βασικές οικονομικές αρχές είναι οι ίδιες, η Κοινωνιολγία και Οικονομική επιστήμη βλέπουν την οικονομία με διαφορετικό τρόπο
––»«––
|