Çeviriler:

Diğer Sayfalar:

Kısımlar

Site Haritası

Anahtar Kelimeler

Ulaşım

Faydalı Dokümanlar

Yararlı Linkler

MOBİLİZATÖRLER İÇİN SU TEKNOLOJİSİ

Suyu İnsanlara Götürme

Hazırlayan Phil Bartle, PhD

Andrew Livingstone'a İthaf Edilmiştir

Eğitim Bildirisi

Bir toplum kendi su tedarikini yönetirken, teknolojilerin bir karışımına sahip olmaya teşvik edilir

Suyu Taşıma:

Suyun kaynağı ne olursa olsun, tüketilebileceği yere taşınmak veya götürülmek zorundadır. O taşınmış, pompalanmış veya borularla getirilmiş olsun, teknolojinin kullanıldığı anlamına gelir. Bazı sular içilebilir yapmak için işlemden geçirmeyi gerektirir. Toplum nedir ve nasıl çalışır üzerine olan yazıyı hatırlayın: teknoloji kültürel bir boyut tur, genlerden daha çok sembollerle iletilir ve geliştirilir. İnsanların suyu onun kaynağından kullanılabileceği yere nasıl transfer ettikleri birçok yönden geleneklerin ve göreneklerin, kavramların, değerlerin ve diğer insanların fikirlerinin konusudur.

Bir toplumu suyun yönetimini düşünmeye doğru mantıklı, fiyat/kâr içeren, analitik bir yolla hareket ettirmek, bu nedenle bütün harekete geçirmeler, teşvik ve sosyal değişikliğe yol göstermeler gibidir. Bir teknolojinin kendisinin soğuk, rasyonel ve kültürden bağımsız (pek çok mühendisin yaptığı gibi) olduğuna inanmak, teknolojinin doğasını kültürel olarak anlamamaktır ve bir su tedarikini sürdürmede başarısızlıkla sonuçlanabilir.

Toplumu harekete geçirme sürecinde, eğer o en önde gelen önceliği olarak su sağlamayı seçtiyse, sizin su sağlama hakkında bir düşünme yolu geliştirmede toplum üyelerine yardım etmeniz gerekir. Yaygın varsayımlar su sağlamada yalnızca bir doğru yol olduğunu ve makineleşmenin her zaman el işçiliğinden daha iyi olduğunu içerir. Davranışlar da önemlidir. Belki gururla veya bir modern görünme isteğiyle motive olan toplum üyeleri, onların operasyon ve bakım için hâlihazır kaynakları elle çalışan bir sistemin daha uygun olabileceğinin kabul ettirirken, onlar sıklıkla bir gelişmiş ve pahalı makine dilerler.

Toplum üyelerinin, su kaynağı için çeşitli alternatifleri ve suyu getirmek için teknolojileri gören bir bakış açısı geliştirmeye ihtiyaçları vardır.

Bu bakış açısının toplum dışından onlara kabul ettirilmesi önemlidir. Siz mobilizatör olarak, bu noktaları bir toplum projesi için planlama sürecinin parçası olarak, onların yöneticileri yoluyla toplum üyeleriyle çizmelisiniz.

Teknolojik Gelişmişliğin Bir Sırası:

Herhalde en basit su teknolojisi, bir kabı bir suyun üzerine doğru daldırmak ve kabı ağıza getirmekten oluşur. En karmaşıklar arasında, New York gibi büyük şehirlerin su boru hattı sistemleri vardır. Bunlar arasında birçok karmaşıklık dereceleri mevcuttur.

Toplum üyeleri, onlara açık bir dizi su teknolojilerine sahip olduklarını anlamalıdırlar. Kendi kaynaklarına bakmaları ve seçenekleri kendileri hesaplamaları gerekir. Bu, Su Kaynakları yardımcı belgesinde tanımlandığı gibi, onlara açık çeşitli su kaynaklarının onlar tarafından değerlendirilmesi ile aynı anda yapılmalıdır.

Siz mobilizatörlerin bulabileceği hüküm süren bir davranış vardır. O bazen gurur olarak tanımlanabilir ve daha gelişmiş teknolojiye sahip olma isteğiyle ilgilidir. Teknolojinin uygunluğuyla ilgili değildir, ne onun fiziğine ve mühendisliğine, ne de toplumun elde edebileceği imkânlara bağlı maliyetiyle ilişkili değildir.

Bu tavrı ona karşı öğüt veya ders vererek yıkmazsınız. Kendi seçeneklerini savunmalarında toplum üyelerinin doğruluğunu sorgulayarak ve maliyet, kazanç ve hâlihazır imkânlar arasındaki ilişkileri analiz ederek bunun susturulmasını sağlarsınız.

Hadi su teknolojisinin birkaç çeşidini fakir ülkelerdeki düşük gelirli toplumları vurgulayarak gözden geçirelim. Bunlar şunları içerir:

Siz mobilizatör olarak, toplum üyeleriyle birlikte onları tahtada listeleyerek ve hem inşa etme hem de bakımının masraflarının hesabıyla birlikte kazançları isimlendirerek, onların hepsini ve her birinin dezavantajlarını incelemelisiniz. Her bir kategorinin içinde varyasyonlar olduğunu gösterin. Toplumlar değişik teknolojilerin bir karışımını elde etmek için teşvik edilmelidirler.

Bu liste bazılarına çok apaçık, diğerlerine çok basite indirgenmiş görünebilir. O bilgiye dayanan yönetim kararları almak için, hâlihazır teknolojik olanakların, her birinin kazançlarının ve sınırlamalarının sayım çizelgesini yapmak yoluyla toplum üyelerine yol göstermenizde size yardım sağlayan bir yönetim aracı, konusu saptanmış bir kontrol listesi olarak kullanılır.

Yakın Gölcükler ve Akarsular:

Yakın gölcüklerden ve akarsulardan suyu almak herhalde en basit su teknolojisidir. Bununla birlikte hastalık üreten mikro-organizmalar tarafından kirletilmiş su sağlamanın yüksek riskiyle ancak o en tehlikeliler arasındadır. O çok yaygındır ve başka su teknolojisinin hâlihazır olmadığı veya temiz suyun çok uzakta veya çok pahalı olduğu yerde uygulanır.

Bazı yerlerde, insanlar kuru mevsim sırasında temiz yeraltı suyu için ödeyecek, fakat temiz yeraltı suyu satıldığı ve ev mali durumu kısıtlı olduğu için, yağmurlu mevsim esnasında kirli yüzey sularını toplayacaklardır. Bu insanların temiz suyu onun sağlık faydaları için değil, fakat onun mevcudiyeti için seçiyor oldukları yerde bir durumdur.

Başka yerde kaydedildiği gibi ( Su ve PHC ye bakın), temiz su tek başına hastalık ve fakirliği azaltmayacaktır, o hastalığın nasıl azaldığının anlayışı ve pisliğin oluşturduğu hastalığı içme suyundan ayıran davranışla birlikte olmalıdır.

Sığ Kuyular:

Sığ bir kuyu kazmak içme suyu elde etme için çok yaygın bir teknolojidir. O genellikle en azından birkaç metre derinliktedir, bu yüzden içindeki yeraltı suyu muhtemelen kirli değildir.

Toprak iyi bir filtredir. Bazı kir kaynaklarının ne kadar yakında olabileceğine göre, o ölçüde harici durumlar vardır. Eğer kuyu örtülü değilse içindeki su kolayca kirlenebilir. Çöp, küçük hayvanlar, böcekler ve geçen kuşların dışkıları kuyuya kolayca girebilir. Sıkışan hayvanlar kuyunun içinde ölebilir.

Sığ kuyular onlardan suyun nasıl çıkarıldığına göre çeşitlidir. Bir iple aşağı yollanan bir kova suyu alabilir ve o ip direkt olarak elle yukarı çekilebilir veya kol ile çevrilen bir makara üzerinde olabilir. İkincisi birincisinden daha pahalıdır. Kuyu çoğunlukla kapalı olabilir ve yalnızca bir ip su almak için aşağı yollanacağı zaman açılabilir. Bu pislikleri uzakta tutmaya yardım edecektir. Bir boru suya uzatılabilir ve o bir elle veya otomatik çalışan pompa ile güçlendirilebilir. Birinci ikincisinden daha az masraflıdır. Bir boru kullanmanın en önemli faydası kirlenmeyi büyük oranda düşürerek, kuyunun kalıcı olarak örtülü olabilmesidir.

Her ikisini de kurmak pahalıya mal olurken, bir el pompası daha ucuzdur, fakat çalıştırılması bir motorlu pompadan daha az uygundur. Otomatik çalışan bir pompa için yakıt ve daha çok yağlar satın almak lazımdır. Çalıştırma masrafları daha yüksektir.

Çoğu büyükler daha az para harcanmasının gerektiren insan emeğini kullanmayı tercih ederler. Onlar insan emeği sağlayan kadınlar ve kızların diğer üretim faaliyetleri için kullanılabilecek enerji ve zamanı (örneğin refah kazanma) harcıyor oldukları önemli ekonomik gerçeğini gözden kaçırırlar.

Şaşırtıcılıkla, çoğu sığ akiferler yeraltı kuyusunu bir okyanusun altındaki alana akıtabilirler. Bu gelgit durumunda ilginç bir durum oluşturur. Alçak durumda iken, suyun yüksek durumunda tuzlu su olabilen kumun altını biri kazabilir ve içilebilir tatlı su bulabilir.

Sığ Sondaj Delikleri:

Durdukları yerde, bir sığ sondaj deliği ve bir sığ kuyu arasında teknik olarak küçük bir fark vardır. Bir sondaj deliği genellikle sondajla açılmıştır, kazılmıştır. El kazımı kuyu genellikle daha geniş çapa sahiptir. Makina kazımı sondaj deliği genellikle dar bir (örneğin 40 cm) çapa sahiptir. Büyük farklılık inşanın maliyetidir. Bir kamyon ile üzerinde bir mekanize sondaj delme matkabı bir milyon doların üzerinde veya daha fazla bir fiyata mal olabilir ve onu bir deliği matkapla açmak için kiralamak veya tutmak onun için masraflı olur.

Su genellikle bir sığ sondaj deliğinden el pompasıyla çıkarılırsa da, onun üstüne bir mekanize pompa koymak da mümkündür. O genellikle kapatılır, bu daha iyi kirlenmemiş su sağlanmasına yardımcı olur.

Derin Sondaj Delikleri:

Derin bir sondaj deliği, yüzeye yakın akifer kaynakları olmadığı zaman gerekli olabilir.

Kaynaklar belgesinde belirtildiği gibi, derin bir akiferin sığ bir akiferden tatlı olma (iyi tatlı, tuzsuz ve mineralsiz) olasılığı daha düşüktür. O sığ bir kuyu inşa etmekten de daha çok delme zamanı gerektirerek daha pahalıdır. Eğer bir el pompası alçak bir su tabakası düzeyinden suyu etkili bir biçimde çıkaramazsa, mekanize pompaya gerek duyma olasılığı da daha yüksektir.

En önemli avantajı, kuyu örtülü kaldığı ve insanlar sıklıkla kuyuya bakmadıkları sürece, suyunun mikro-organizmalar tarafından kirlenmeyeceği ihtimalinin yüksek olmasıdır. Maalesef, öyle hoş bir tadı yoktur.

Yağmur Suyu Toplama:

Yeraltı suyu olmadığı yerde ve yakında nehirler ve göller olmadığı yerde, tek kalan su kaynağı yağmur olabilir.

Yağmur toplamanın bir yaygın yolu, çatı saçaklarının uçları boyunca saçak kanalları kurmak ve o kanalları depolama konteynerlerine akıtmaktır. Yağmur çatı tarafından tutulur ve kanallara doğru yöneltilir.

Daha ayrıntılı yağmur toplama sistemleri; geniş yeraltı çimento tankları (su depoları) ve suyu tanklara getiren pompaları kapsar, burada ihtiyaç duyulduğu zaman bir boru suyun yerçekimi etkisiyle akışını sağlayabilir. Daha basit ve ucuz teknoloji yalnızca insanların gerektiği gibi suyu alacakları, saçaklardan suyu direkt olarak alan bir veya iki varile sahip olmayı içerir. Birincinin avantaj suyu temiz ve kirlenmeden tutmanın daha kolay olduğudur, fakat onu kurmak yalnızca birkaç varil bulmaktan daha pahalıdır. Varillerin küçük depolama alanı onların kuruyorlar olduğu anlamına gelmez, varilleri kullanma sene boyunca her hafta yağmur yağdığı yerde uygulanabilir.

Belirgin yağmurlu ve kuru mevsimlerin olduğu ve daha uzun depolamanın gerektiği yerlerde, yeraltı su depoları yer üstü varillerden daha uygulanabilirdir.

Sel Suyu Depolama:

Bu yağmur suyu toplamayla yakından ilişkilidir ve yağmurun her sene yalnızca birkaç gün olduğu yerlerde istenir.

Sıklıkla, geniş düz ovaların olduğu yerlerde ve yağmurun kuvvetle ve çok miktarlarda fakat senede sadece birkaç gün veya hafta geldiği yerlerde çözüm tutma bölgeleri kazmaktır. Sel sularının nerede aktığının iyi bir bilgisi gereklidir.

Sıklıkla bir buldozerle bir at nalı şeklinde delik kazılır ve akan sel sularını yakalamak için üç tarafın (suyun akmadığı yerden üç taraf) etrafına bir duvar (baraj) konulur.

Bu teknolojiye birçok dezavantajlar vardır. Bazen insan yapımı olan küçük göl gelecek senenin yağmuruna kadar, kuru mevsim boyunca dayanmayacaktır. Eğer o olursa, su çok çamurlu olur ve birçok mikro-organizmalarla kirlenir. İneklerin gölün üzerinde bir araya toplanma huyuyla daha da problemli hale gelebilir.

Yapılabilir alternatifler olmadığı yerde, o yine de en iyi mevcut seçenektir.

Kaynağı koruma:

Kaynak belgelerde belirtildiği gibi, bazen akifer yüzeye çıkacak ve su mucizevi olarak topraktan ortaya çıkacaktır. Suyun böyle ortaya çıktığı yerde, ona kaynak denir. Bir kaynak doğanın büyülü gözüken bir durumudur, o meditasyon ve sadece çıkan suya bakmak için harika bir yerdir.

Bunu temiz bir içme suyu kaynağı olarak kullanmak için, gerekli olan teknoloji kaynağı koruyacak bir şeydir. İnsanlar ve hayvanlar su için araştırırken çok yakına geldiği zaman, o mikro-organizmalarla kirlenebilir. Yarı bilgilendirilmiş bireyler açıklığı genişletmeye, etrafındaki bitkileri temizlemeye veya bunun dışında yapısını değiştirmeye çalıştıkları zaman, kaynağın kendisi kolaylıkla bozulabilir.

İnsanların veya hayvanların kaynağın çevresindeki alana girişi olmasın diye, en iyi koruma kaynağın çevresinde sonra bir betonarme tavanla üzeri kapatılmış güçlü bir çimento duvardır. Çimento duvar suyun dışarı akmasına izin verecek kısa borular ve deliklerle düzenlenebilir.

Korumanın esası, herhangi biri vaya birşeyin suyu veya kaynağın hemen etrafındaki toprağı bozmalarına engel olmak içindir. İlginç ve meydan okuyucu yön, her kaynağın eşsiz olduğudur ve birçoğu onların korumasını nereye ve nasıl yapmak konusunda doğruluğu sorgulayan öneriler yapar.

Korumadan sonra, çoğu kaynaklar su depolama için tanklarla, suyu almak için kanallarla, kapalı su depolarıyla ve/veya yerçekimi akışı taşımasıi için borularla donatılabilirler.

Su Borusu Uzatma:

Bazı toplumlar yakın su sağlama sistemleriyle imrenilecek durumdadırlar ve bütün yapmaları gereken yerçekimi akışı için bir boru sistemini ve belki yerçekimi tarafından suyun akabileceği bir yüksek tanka suyu yükseltmek için bir pompayı kullanmaktır. Bir örnek bir gelişmiş su stoku olan bir şehre veya kasabaya yakın kırsal bir toplumdur. Bir diğeri şimdiye kadar bir su stokuna sahip olmayan kasaba veya şehir sınırları içindeki bir kenar mahalle veya organize edilmemiş mahalidir.

Toplum (siz değil) su kullanmak için hakları ve izinleri elde etmeli, sonra yerçekimi akışı (eğer gerekirse) için bir pompa kurmalı, sonra topluma taşımak için borular yerleştirmelidir.

Bir diğer örnek suyu topluma boruyla taşımak için kullanılabilecek yakın dağlardaki bir göl veya nehrin olduğu yerdir. Bazen bu nehirde bir baraj ve/veya gölden veya nehirden suyu yükseltmek için bir pompayı kurmayı, sonra o suyu borular yoluyla topluma yönlendirmeyi gerektirecektir.

Benzer şekilde, bir kaynağın korunduğu yerde su mevcut olabilir. O taşıma için yerçekimine muhtaç olabilir. O borular gerektirecektir.

Tuzlu Suyu İçilebilir Yapmak:

Su okyanustan veya çok derin kuyulardan alındığı zaman, su çok tuzludur. Yıkama ve biraz yemek pişirme için iyi olabilse bile, o içmeye kullanılabilir (içilebilir) olmak için çok fazla tuzlar ve mineraller içerir.

Tuzları sudan ayırmak birçok insanın düşündüğünden daha kolaydır. Gereken yakıt masrafı yüzünden, damıtma denilen kaynatma ve yoğunlaştırma pratik değildir. Fakat güneş yakıt sağlayabilir.

İhtiyacınız olan içine tuzlu su koyacağınız geniş bir tavadır. O bir evdeki bir odanın yaklaşık yeri boyutunda olabilir. Bu tuzlu su tavasının üzerine onun merkeze sarkmasının sağlayarak biraz saydam plastik gerebilirsiniz. Güneş tavadaki suyu buharlaştıracaktır ve tavanın üzerindeki saydam plastik tabakanın üzerinde yoğunlaşacaktır. Plastik tabakanın merkezde sarktığı yerde, plastiğin birkaç santimetre altına küçük bir toplama tası tutturursunuz. Sonra, tuzsuz suyun akması için toplama tasından plastiğin köşesine bir boru uzatırsınız, burada bir kapta onu tekrar toplarsınız. Geniş tavayı tuzlu suyla yeniden doldurmanız gerekir ve bunu tuzlu yeraltı suyundan veya okyanustan bir pompa ile yapabilirsiniz.

Suyu Temizleme:

Suyun kirletildiği veya potansiyel olarak hastalık mikro-organizmalarıyla kirli olduğu yerde, o içmeye kullanılabilir (içilebilir) olarak sayılmadan önce, belki de kimyasal maddeler veya kum süzmesine dayanan bir arıtma sistemi gerektirecektir. Suyun yukarıda belirtildiği gibi, birçok tuzlar ve minerallerle dolu olduğu yerde, onu içmeye kullanılabilir hale getirmek için tuzdan arındırmak (tuzunu ayırmak) gerekecektir. Bu buharlaşma ve yeniden yoğunlaştırmayı içerir.

İçilebilir hale getirmek için suyu işlemden geçirmek paraya ve/veya diğer olanaklara mal olur. Bir toplum böyle bir faaliyete girişmeden önce, onun yapılabilir olup olmadığının görmek için mevcut imkânları incelemelidir.

Sonuç; Suyun Toplum Yönetimi:

Toplum mobilizatörü olarak sizin işiniz, bir topluma onun su temini yönetiminde yol göstermektir. Bu en iyi, bir katılımcı değerlendirmenin parçası olarak imkânların, sonra olası teknolojilerin ve onların maliyetlerinin incelendiği ve sonrada her bir olası sistemin devamını sürdürme ve inşası için hâlihazır imkânların gözden geçirildiği toplantılarda yapılabilir.

Bunu yapmada, bu süreci kırma davranışlarının bir parçası olduğunu hatırlamalısınız. Bunlar yapılabilirlikten daha çok gururun üzerine kurulu teknolojilerin yanında olmak davranışlarını içerir. Onlar "sadece onun her zaman yapılma şekli bu olduğu için", düşünmemeye veya araştırılmamış uygulamalara dayanabilirler. Onlar su taşımanın adil olmayan görevlere (örneğin kadınlara) sebep olduğu, su taşımaya ayrılıyor olan çok fazla zaman ve enerjiye dayanıyor olan, uygun olmayan teknolojileri içerebilirler.

Onları öğütleyerek kırmayın, fakat suya bir eğitim yaklaşımı teşvik edin.

Yararlanılan Kaynak:

1. Alan Malina
2. http://www.thewaterpage.com/religion.htm

Not:
Belki de en renkli ve geleneksel u teknolojisi; Borana'nın (veya kafilenin) Etiyopya'nın güneyinde ve Kenya'nın kuzeyinde sığırlarıyla hareket eden insanlarınkidir. Onların su delikleri (Ellas) merkeze doğru aşağı uzayan 300-400 metre dairesel bir yol ile başlar. Yaklaşık su tablasının yarı yolunda aşağısında, sığırların içebilecekleri yerde onlar bazı kanallarda son bulurlar. Sonra bir yandan öteki yana yaklaşık 10 metre olan dikeyine bir kuyu deliği aşağı düz olarak, onun yanında tahta yapı iskelesi ve bir seri biri diğerine yaklaşık 3-4 metre uzakta olan kenarların üzerinde kanallarla kazılır. Borana suyu alt seviyeden toplar, konteynerleri onların üzerindeki bir insana geçirir ve kaynağın duvarındaki bir sonraki daha yüksek kanala onu koyar. Bu birkaç kere tekrarlanabilir, sığırların içiyor oldukları kanala ulaşana kadar, su bir kanaldan diğer kanala kuyunun yanlarında yukarıya elle geçirilir. (Yarı göçebelerin her bir grubunun her bir kuyuya girişine izin veren, aynı şekilde karmaşık kurallar ve uygulamalar serisi vardır.).

Bir Su Borusu için Bir Hendek:

© Telif Hakkı 1967, 1987, 2007 Phil Bartle
Site Dizaynı Lourdes Sada

––»«––

Son Güncelleme: 02.12.2012