YETKİLENDİRMEYİ ÖLÇÜMLEMEDE UYGULANAN
KATILIMCI METOTLAR
Çeviren: Hande Odabaşıoğlu
Eğitmenin Notları
Toplum veya kurum üyeleri bunu ölçümlemek için iyi bir kaynaktır.
Giriş:
Hedefimiz
toplumları güçlendirmektir. Peki başarılı olup olmadığımızı veya ne ölçüde
başarılı olduğumuzu nereden bilebiliriz? Toplumların güçlenmesini nasıl ölçeriz,
onların kapasitelerini arttırarak mı, yetkilendirerek mi?
Ölçümlemek
ve tanımlamak burada birbirleri ile çok yakın anlamdadırlar. Ancak maalesef güç
62’den 79’a yükseldiğinde, oluşan 17 puanlık yükselişi ölçmemizi sağlayacak
bir elektronik metremiz mevcut değil.
16 Unsur:
‘Güç’,
‘kuvvet’, veya ‘kapasite’ kavramlarını toplumlara uygulandığı şekli
ile analiz edebilir, çeşitli bileşenleri gözlemleyebilir ve bunun sonucunda elde
ettiğimiz gözlemler ile gücün veya kapasitenin artıp artmadığını öğrenebiliriz.
16
Unsur şunlardan oluşmaktadır: fedakarlık, ortak değerler, toplumsal hizmetler,
iletişim, özgüven, içerik, bilgi, müdahale, liderlik,iletişim ağı, organizasyon,
politik güç, yetenekler, güven, birlik ve mülk.
Bahsi
geçen 16 unsurun detaylı açıklaması burada verilmiştir. Toplumsal
Gücün Unsurları .
Ölçümlemenin Zorlukları:
Güç
seviyesinde oluşan değişiklikler anket hazırlayan bir araştırmacı tarafından
sağlıklı bir şekilde ölçümlenemez. Toplum üyelerinin bir yönetici eşliğinde
gerçekleştirdikleri toplantıda belirttikleri, yukarıda bahsi gecen unsurlardan
ne kadarının değiştiğine dair görüşleri daha kolay gözlemlenebilir ve tasdiklenebilir.
Bir
klinik inşaatının fiziksel olarak gözlemlenmesi tabii ki daha kolaydır, işçiler
uzak mesafede olsa yapının en azından duvar kısmına geçtiklerini bildiren bir
rapor verebilir. Bir toplumun gücünde meydana gelen değişikliğin gözlemlenmesi
ise bunun tam tersidir, değişen toplumum sosyal karakteristiği üzerinde sosyolojik
bir ölçümün yapılmasını gerektirir.
Bir
laboratuvar teknisyeni hastasının ateşini ölçmek için termometreden destek
alabilir, veya bir doktor hastasına nasıl hissettiğini sorduğunda verilen cevaba
göre farklı sonuçlar çıkacaktır. Bu süreçte hastanın termometrenin nasıl
çalıştığını bilmesine gerek yoktur, sadece doktorun sorduğu ‘nasılsın?’
sorusunu anlamış olması yeterlidir. Maalesef ki sosyolojide uygulanan anket soruları
termometreler kadar net ve tarafsız değildir, çünkü yanıtlayan kişiler sorulan
soruların hangi amaca hizmet ettiğini anlayamıyor veya neyin ölçümlenmesinin
gerektiğini bilmiyor olacaktır, tüm bunların yanı sıra bu konu ile ilgili evrensel
bir ölçüm standardı henüz getirilmemiştir.
Bu
demek oluyor ki, toplum üyeleri uygulanan güçlendirme çalışmalarının ve güçlendirme
çalışmasının unsurlarının ( bir tesis kurulumu hedefinin yanı sıra ) amacı
hakkında bilgilendirilmelidir, bu bilgiler sadece araştırmayı yürüten kişilerle
sınırlı kalmamalıdır.
Toplumun
kendi güçlenme sürecinin değerlendirme aşamasına dahil olması çok önemlidir,
aynı zamanda kendisini güçlendirecek olan unsurları farkına varması da. Dolayısıyla
yetkili lider, toplum güçlenme sürecinin gözlemlenmesi anında bu unsurları
toplum üyelerine açıklamalıdır.
Katılım Ölçümleme:
Toplumun
gücün ölçümlenme ve değerlendirme sürecine dahil olması çok önemlidir.
Herhangi bir klinik yapımında somut bir hedef koyabilir, ve hedefin hangi kısmına
varıldığı kolayca görülebilir, fakat toplumum güç ve kapasitesinin ölçümlenmesi
hedefi sonu olmayan, uçsuz bucaksız bir hedeftir .
Toplumun
kendisi ( grup toplantısında yer alan toplum üyeleri, sadece birkaç etkili üye
veya az sayıda gruplar değil ) değerlendirme sürecinin kaynağı olmalıdır,
güçlendirme sürecinin gerçekleşmesi halinde, bu sürece yukarıdaki hangi unsurların
katkısının olduğu ve bunun toplum tarafından hala istenilir bir durum olup olmadığını
belirlemek için. Toplum gözlemlerinin karşılaştırılma metotları, bir inşaatın
yapım sürecinin gözlemlenmesi ile inşaatı gerçekleştiren toplumun güçlenme
sürecinin gözlemlenmesinden farklı olmalıdır.
Toplumun
kendi kendine yardım etmesini sağlamayı başaran mobilizatörler, bu süreci maddi
destek sağlayarak değil liderlik yaklaşımı ile yönetmişlerdir. Bütün toplum
üyelerinin halka açık toplantılara katılmasını sağlayan bu yaklaşım, toplumun
kendi gücünün arttığını görmesini sağlayan en etkili metottur. Gözlemleme
sürecinin yönetilmesi aynı mobilizatörler tarafından veya toplum ve o toplumun
tarihi hakkında bilgisi olan başka kimseler tarafından yapılabilmektedir.
İdeal
çözüm olarak toplum toplantısı yılda bir defa düzenlenir ve aynı yönetici
tarafından idare edilmelidir. Yönetici, güçlendirmenin bütün unsurlarını,
neden gerekli olduklarını açıklayarak listelemektedir. Daha sonra katılımcılar
grup olarak toplumun bir önceki seneden beri ne kadar değiştiğini tartışarak
değerlendirirler. Bu tartışmaların yazılı olarak kaydedilmesi gelecek dönemi
aydınlatarak yorumlanması açısından önemli derecede faydalıdır.
Uygulama
anında, yöneticiler değişir, toplum üyeleri gelir ve giderler, herkes toplantılara
katılım sağlamaz ve gerçekleşen bütün bu değişiklikler toplumun algısını
ve üyelerin değerinin değişmesine sebep olmaktadır. İlk zamanlar toplum üyelerinin
fakirliklerinin farkında olmaları beklenmektedir ve toplum dışından kendilerine
sunulan kaynakları fakirlikle mücadelenin bir parçası olarak görmeleri beklenmektedir.
Daha
sonraları, toplum üyelerinin kendilerine yardım etmeleri sayesinde edindikleri
özgüven kazanımı ile dışarıdan sunulan kaynaklara olan ilgileri azalmasa bile
kendi kendilerine bir çare bulmanın değerini anlarlar ve toplum içerisinden kaynakların
bulunmasına ve kullanılmasına dikkat ederler.
Metod:
Güçlendirme
sürecinde toplum bazlı gözlemleme süreci başlatabilmek için bir yönetici,
ve bir kaydedici eşliğinde toplumsal toplantının gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Yöneticiler, mobilizasyon sürecinde uyguladıkları prosedürlere benzer uygulamalar
ile süreci başlatabilirler.
(Mobilizasyon
teknikleri birlik organizasyonu ile başlar, başlıca problemlerin ne olduğu sorulur,
verilen cevaplar eleştiri yapılmaksızın tahtaya yazılır ve ortak karara varıldıktan
sonra problem ‘öncelikler’ listesine yazılır.)
Benzer
bir şekilde yönetici toplantı esnasında yukarıda bahsi gecen unsurları madde
madde tahtaya yazarak açıklar ve toplum üyelerinden oluşan değişimin derecesini
söylemelerini isteyerek verilen cevapları tahtaya not etmektedir.
Yönetici,
katılımcılara hangi unsurun en çok değiştiğini ve hangi unsurun en az değiştiğini
ve bunların nedenlerini sorar. Tartışılan her madde tahtaya yazılırken kaydeden
kişi de bu bilgileri aynı şekilde hatta bazen tahtaya yazılmayan maddeleri de
deftere geçirmektedir.
Yönetici,
değerlendirmeyi gerçekleştiren katılımcılar arasında bir uzlaşmaya varılmasını
hedeflemektedir. Geçmişte daha fazla sayıda toplantı yapılmış olması durumunda,
geçmişe dönerek değişim derecesinin geçmiş dönemde mi yoksa şuan ki dönemde
mi daha fazla olduğu belirlenebilir. Yönetici katılımcıların güçlendirmeye
dair her bir maddeyi net bir şekilde öğrendiğinden emin olmalıdır.
Toplantı
ile aynı gün taslak bir raporun çıkarılmış olması gerekir. Bu rapor kaydeden
kişi ve yönetici tarafından tekrar gözden geçirilmelidir. Eğer vakit var ise
yönetici bu raporu bazı seçilmiş toplum üyelerine de kontrol amaçlı gösterebilir.
Rapor,
belirtilen tüm unsurları ve toplum tarafından yapılan yorumları anlatı formatında
yan yana içermelidir. Göreceksiniz ki değişimin derecesini ölçmek pek kolay
olmayacak ancak toplum üyeleri tarafından da gözlemlendiği gibi değişimin doğasından
yorumlanabilecek bazı noktalar olacaktır.
Mobilizasyon
toplantısına benzer bir formatta toplum toplantısı düzenleyin (yıllık olarak)
. Yönetici tarafından uygulanan beyin fırtınası tekniği ortama adapte edilmiş
bir teknik olacaktır. Kaydedici toplantı esnasında, yöneticinin detayları tahtaya
geçirmesi ile aynı anda bütün söylenen öneri ve fikirleri defterine yazıyor
olacaktır.
Her
bir unsurdan sonra toplum üyelerinden uzlaşmaya varmalarını isteyin :
- Şuan ki göreli güç ;
- Geçmiş 12 ayda gerçekleşen değişim;
- Geçmiş dört yılda gerçekleşen değişim.
4 farklı yoruma izin verebilirsiniz ve sonra grupça uzlaşmaya varmaları için katılımcıları
yönlendirin. Yabani ve utangaç kişileri konuşmaya davet edin.
Kaydedici
detayları deftere işlerken siz ana başlıkları tahtaya yazabilirsiniz.
süreci
kolaylaştırmak için çalışma broşüründen faydalanmak isteyebilirsiniz,
Yetkilendirmeyi
Ölçmenin Yolları,burada
katılımcılar yaklaşık olarak bir güç değeri belirttikten sonra siz onların
ortalamalarını grup oturumunda birleştirmiş olursunuz.
Formda
ayrıca okuma yazma bilen katılımcıların kendi kelimeleri ile her bir unsura
katkı sağlayacak olan faktörleri yazabileceği bir bölüm mevcuttur. Oturum sonrasında
bu bölüm dikkatlice okunmalıdır.
Karşılıksız Bilgi:
Biçimsel,
steril, dış çevre odaklı, anket içerikli yaklaşımlar yanlış ve çarpık
sonuçlara sebebiyet verebilmektedir. Bunun sebebi araştırmayı yürüten ve anketi
yapan kişiler, uygulamayı yaptıkları topluma dair çok az samimi bilgiye sahip
olmalarından gelir, çoğunlukla bu kişiler ‘kol boyu metodolojisi ‘ yani kollarının
yettiği yere kadar inceleme yapma metodolojisini takip ederler.
Aynı
zamanda toplum üyeleri, kendilerini gözlem altında hissedip en iyi özelliklerini
ortaya koyma ihtiyacı hissederlerse ( biçimsel fotoğraf çekim seansında olduğu
gibi ), çarpık bilgi sunabilir.
Tamamen
katılımcı yaklaşımı benimsemek ise yine yukarıda belirtildiği gibi önyargılar
veya çarpık bilgiler ile sona erebilir. Bu durumu dengelemek için karşılıksız
bilgi ile toplum güçlendirmesi için belirlenen 16 unsurun derlenmesini tavsiye
ederiz .
Bu
durum hangi bilginin müsait olduğuna veya hangisinin belirtilen unsurların seviyeleri
ile bağlantılı olduğu ile değişkenlik göstermektedir. Genellikle bir toplum
ne kadar güçlü ise o kadar kapasitesi geniştir ve o kadar bilgi haznesine sahiptir.
Faktörler
elde edilmek istenilen objektif veya nicel bilgilerin seviyesine göre kendi içlerinde
de değişiklik göstermektedirler.
Fedakarlık mesela
ölçümlenmesi kolay olmayan bir unsurdur ancak bireylerin toplumsal para toplama
faaliyetlerine ne kadar bağış verdikleri veya toplumsal çalışma aktivitelerine
ne kadar katılım sağladıklarının kayıtları ile belki fikir edinilebilir.
Ortak
Değerler katılımcı
antropolojik araştırma metotları ile kayıt altına alınabilir, çok az sayıda
toplum, değerlerini yazılı olarak kaydeder.
Toplumsal
Servisler ölçümlendirmek
açısından kolaydır. Eğer zaman içerisinde yapılan klinik, yollar, marketler
,okullar, su kaynakları ve sağlık sistemlerinin sayılarını kayıt altında
tutarsan, yıllar içerisinde yaşanılan değişimi daha kolay hesaplayabilirsin.
İletişimlerİletişimler
benzer şekilde eğer bir sistematiğe bağlı ise kaydedilmeleri çok kolaydır,
ancak konuşma, yazma, duyma yetileri daha çok doğada sosyolojik olarak kaydedilmektedir
Özgüven toplumsal
ve bireysel, benzer şekilde yumuşak değişkenler arasındadır.
İçerik: Yasalara,
kanunlara ve devletsel uygulamalar ile kılavuzlara bakarak içerik objektif bir
şekilde analiz edilebilir, ancak yazılı olmayan tavırlar, liderlerin uygulamaları
ve yerel otoritelerin davranışları doğada bulunan ‘yumuşak ‘ içeriklerden
sayılmaktadır. Tesisat bazında bakıldığında data ölçümlenebilir ( yukarıda
bahsi geçen iletişim faktörü gibi) olarak kaydedilebilmektedir.
Müdahale: Eğer
toplum çalışanları müdahale ettikleri şeyin kaydını tutmuş ise ölçümlenebilmektedir.
Kayıtlar NGO çalışanları için Devlet Çalışanlarından daha zor olmalı ancak
bu durum NGO çalışanlarının devletten daha iyi kayıt tuttuğu diğer alanlarda
tersine dönebilir.
Liderlik: Başa
gelen formal veya informal liderlerin sayılarına bakılarak ölçümlenebilir ancak
yöneticilik dereceleri objektif olarak gözlemlenemediği için kaydedilemez.
İletişim Ağı:Buna
benzer olarak toplum üyelerinin faydalandığı güçlü bireylerin listesini çıkarmalarını
sağlayarak objektif bir listeye ulaşılabilir, ancak burada bu kişilerin toplum
için kaynak oluşturup oluşturmadığını ölçümleyemez.
Organizasyonlar: Resmi
olarak yapılan organizasyonlar kayıt altına alınabilir, ve değişimin anlayışını
yansıtması açısından geçmişte veya ilerleyen zamanlarda yapılacak olan kayıtlar
ile karşılaştırılabilir.
Politik Güç:Biçimsel
olarak ölçümlenebilir (liderlik gibi) ancak şeffaflık derecesi ile yetkilendirme
derecesi kaydedilen her bir kayıda yansımayabilir.
Yetenekler: Biçimsel
anlamda ölçümlendirme oldukça kolaydır ancak yetenekli olan bireylerin sayısı
size bu kişilerin ne kadar bağlı, motive ve güvenilir olup olmadığını göstermez.
Güven: Toplum
içerisinde bireyler ve kolektif tavırlar sonucu ortaya çıkar ve objektif olarak
ölçümlenmesi mümkün olmayan sosyolojik bir ‘yumuşak’ değişkendir.( katılımcı
süreç net sonuçlar açığa sunmalıdır ).
Birlik:benzer
olarak bireylerde ifade edilen toplumsal bir değerler ürünüdür.
Mülk: Her
ne kadar çoğu birey kendi gelirlerini ve kişisel değerlerini paylaşmak istemese
de veya bir kısım bu kelimenin daha ne anlama geldiğini bile bilmiyor olsa da
belli bir noktaya kadar ölçümlenebilir. Dahası toplumsal mülke faydası olan
varlık zaten toplumsal varlıktır bireysel değil ve toplumsal varlıklar parasal
olarak kayıt altına alınamazlar ( örnek: bir kliniğin veya bir yolun pazar fiyatı).
Bahsi
geçen 16 unsurdan bir tanesinin bile mevcut seviyesinin niceliksel ve objektif bir
ölçümünü çıkarmak dış araştırmacılar için olduğu kadar toplum üyeleri
için de oldukça zordur.
Bir
yönetici eşliğinde katılımcı metod ile yürütülen ve toplumu bu değerlendirme
sürecine dahil eden sistem daha faydalı ve geçerli olabiliyor, çünkü gruplar
5 yıl öncesinin, şimdinin veya 1 yıl öncesinin değerlendirmesini aynı ölçüm
metodu ile gerçekleştirebiliyorlar.
Anahat
Buna benzer bir form kullanınKendi
istekleriniz ve şartlarınıza uygun şekilde tasarlayın. . Web sitesine konulması
için bu yapının kısaltılması gerektiğini önemle bildiririz
Sonuç:
Bu
yazı araştırma metotları ile ilgili formal veya karmaşık bir yazı değildir
( her ne kadar yazarımız son birkaç yıldır Avrupa, Kuzey Amerika ve Afrika’da
üniversite seviyesinde sosyal bilimler öğretmiş olsa da ), toplum güçlendirme
projesi ile ilgilenen saha çalışanları için eğitim amaçlı hazırlanmış
bir yazıdır. Ne yazık ki bizim başlıca hedefimiz olan ‘ Toplum Güçlendirme
‘ kavramları yeteri kadar iyi açıklanmamıştır.
Bu
yazı araştırma metotları ile ilgili formal veya karmaşık bir yazı değildir
( her ne kadar yazarımız son birkaç yıldır Avrupa, Kuzey Amerika ve Afrika’da
üniversite seviyesinde sosyal bilimler öğretmiş olsa da ), toplum güçlendirme
projesi ile ilgilenen saha çalışanları için eğitim amaçlı hazırlanmış
bir yazıdır. Ne yazık ki bizim başlıca hedefimiz olan ‘ Toplum Güçlendirme
‘ kavramları yeteri kadar iyi açıklanmamıştır.
Bu
yazının başlıca tezi, toplumları güçlendirme sürecinde olduğu gibi, bu sürecin
ölçümlenme aşamasında da aynı şekilde katılım olması gerektiğidir.
Yöneticilerin
yetenekleri değerlendirme görevi ve toplum düzenindeki sosyal değişimi araştırma
görevine iyi adapte edilmiştir.
––»«––
© Copyright 1967, 1987, 2007 Phil Bartle
Site Tasarımı Lourdes Sada
––»«––Son Güncellenme: 31.08.2012
|