Çeviriler
Català
中文 / Zhōngwén
English
Español
Français
Ελληνικά / Elliniká
Italiano
Português
Română
Српски / Srpski
Türkçe
Diğer Sayfalar:
Kısımlar
Site Haritası
Anahtar Kelimeler
Ulaşım
Faydalı Dokümanlar
Yararlı Linkler
İçerik
İçerik
İçerik
İçerik
İçerik
İçerik
İçerik
İçerik
HALAT POMPASINI DİKKATE ALINIZ
Topluluklara Kendi İşlerini Görmelerinde Destek Vermek
by Phil Bartle, PhD
çeviren Defne GÖNENÇ
Andrew Livingstone’a Adanmıştır
Eğitim Kitapçığı
Sadece yerel olarak bulunabilecek parçaları kullanabilecek bir pompa neden tasarlamayalım?
Giriş
Bu bir mühendislik dokümanı değildir, ancak sığ çalılardan suyun yukarı kısma aktarılabilmesi için kullanılabilecek, mühendislik teknolojisi ürünü olan sıradan bir pompa konusunda bilgiler vermektedir. Bkz: İnternet Referansları. Bu web sayfasındaki diğer eğitim dokümanları gibi bu doküman da, toplulukların dışarıdan yardım beklemek yerine, sadece kendi işlerini yaparak güçlenebilecekleri prensibine dayanmaktadır strengthened (empowered) by doing things for themselves rather than waiting for outside charity.
Konunun teknik veya mühendislik yönleri, bu prensibin gösterilmesi amacıyla kullanılacaktır.
Şu anda Merkez Amerika’da popüler olan halat pompasının belirli avantajları de dezavantajları bulunmaktadır. Buradaki tartışma, bu yönlerin düşük gelirli toplumların güçlendirilmesi yaklaşımını nasıl gösterebileceğidir. Bu ürün serbest meslek tamircilere yöneliktir, ancak mühendisler ve teknisyenler de ürünü ilginç bulabilirler.
Halat Pompası:
Halat pompasının yapısı oldukça basittir. Kesintisiz bir halat çevriminden oluşur. Kuyunun tepesinde bir bisiklet tekerleğine sarılmıştır. Bkz: diyagram diagramme.
Pompa, yukarıdan asılı bir biçimde, kuyuya doğru serbest biçimde iner; sonrasında ise bir plastik borunun içerisinden, yine yukarıya çıkarılır. İpe, kullanılmış şamriyellerden (ya da kullanılmış ayakkabı derisi gibi uygun bir malzemeden) yapılmış valfler her 20 ila 30 cm’de bağlanır. Bisiklet tekerleği elle çevrilebilir, bu şekilde ip, borunun dış kısmından aşağı inerken, yukarı çıkarken borunun içerisinden ilerler. Bisiklet kadrosu (iskeleti), bisiklet tekerleğini tutması için kaynak makinesi ve demir testeresi kullanılarak uyarlanabilir, ayak pedalları ise ellerle kullanılabilecek çevirme kolu vazifesi görebilir. Halat borunun içerisinden yukarıya doğru çıktıkça valfler suyu kuyunun dibinden yukarıya doğru iterler. Tepeye yakın bir yerde boruya dirsek yapılır, bu şekilde su borunun dışından konteynıra dökülürken ip, tekerleğe doğru devam eder.
Basit
Halat pompasının tüm bileşenleri, genellikle orta büyüklükteki tüm kasabalarda bulunabilir; halat, kullanılmış şamriyeller, kullanılmış bisiklet kadroları ve tekerlekleri ve plastik boru. Bunların hiç biri çok pahalı değildir.
Halat pompası yıllardır, hatta belki de onyıllardır kullanılmaktadır, ancak geçtiğimiz birkaç yıl içerisinde Nikaragua’da popüler olmuş ve geniş bir kullanım alanı kazanmıştır.
Su teknolojisi roket bilimi değildir;
Elli yıldan daha uzun bir süre, Avrupa’dan, Kuzey Amerika’dan çok yönlü ajanslarla gelen yardım projeleri, Afrika, Asya, Güney Amerika ve düşük gelirli toplulukların bulunduğu diğer yerler e kullanılabilir su getirme amacına destek sağlamıştır. Bu zaman boyunca batı teknolojisi insanı Ay’a çıkarmış, interneti ve cep telefonunu geliştirmiş, insan DNA’snın ve atom altı parçacıkların sırlarını çözmüştür. Ancak, dışarıdan aldıkları yardımla ancak birkaç ay, belki bir sene dayanabilecek olan yoksul köylülere kırsal kesimdeki suyu getirmenin bir yolunu bulamamıştır.
El pompası teknolojisi, Avrupa ve Kuzey Amerika’da tek ailelerin kullanmasına yönelik olarak geliştirilmiştir ve hangi teknolojik gelişmeler yaşanmış olursa olsun, ya da ne kadar eğitim verilmiş, 500 civarında köylüden oluşan bir topluluk için güvenilir görünmemektedir. Bu teknoloji başarısızlığa uğramıştır, çünkü mucitlerinin ve geliştiricilerinin, suya ihtiyacı olan kişilerin değerleri, davranışları ve organizasyonları hakkında bilmedikleri şeyler vardır. Ya da, üreticiler yedek parçaların satışından kâr elde etmek ve bu amaçla uzun süre dayanacak pompalar üretmemek amacında mıdır?
Yetkililer tarafından belirli bir el pompası seçildiğinde, o bölgeye kurulan tüm el pompalarının aynı olmasını sağlamak ekonomik açıdan mantıklıdır; çünkü hepsine aynı tip yedek parça gerekecektir. Bu şekilde üretici, yedek parçalar için alışveriş yapılacak zorunlu piyasayı elinde bulunduracaktır.
Yedek Parça Çıkmazı:
Kırsal toplumlar için bulunabilir ve ucuz yedek parça yapmak büyük bir problemdir. Daha ucuz ve daha hızlı hareket eden (yüksek envanter stok yenileme oranı) daha az problem olabilir çünkü yerel satıcılar bunları stoklamak isteyecektir. Özel şirketler bu durumu yürütebilirler.
Daha büyük ve daha yavaş hareket eden parçalar ise satıcılar tarafından çok tutulmamaktadır, çünkü stoklamak için maliyet gerektirirler ve satışları kârlı değildir. Piyasaları oldukça dardır. Bu yedek parçaların stoklanması için resmi alt şirketler kurulmasına, ya da en azından karşılıksız stokun mümkün kılınmasına çalışılmaktadır.
Bu durumda şu soru sorulmaktadır; Yedek parçaların serbest girişimler için kârlı bir iş oluşturacak kadar hızlı hareket etmesi için (aynı tipten) kaç tane pompanın yapılması gereklidir? Eşik sayı kaçtır? Piyasa ne kadar geniş ise, yedek parçaların satışı da o kadar mümkün olacaktır.
Ekonomistler, yedek parça tedarikinin kârlı hale getirilmesi için yedek parçaların diğer amaçlara yönelik olarak da kullanılabilir şekilde yapılmasını önermiştir. Örneğin motorlu araçlarda kullanılmak üzere üretilen valfler ve mil yatakları, sadece el pompalarından ziyade, çok daha geniş bir alanda kullanılmak üzere, daha geniş bir piyasa içerisinde stoklanacaktır. Örneğin, iyi tanınan Afridey el pompası için üretilen mil yatakları ve valfler , sadece Afridey pompalarına uyacak boyutlarda ve şekillerde üretilmektedir. Bu oldukça dar bir piyasadır. Diğer piyasalarda halihazırda bulunabilen yedek parçaları kullanabilecek yeni el pompalarının tasarlanmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir. Geniş piyasaların hem yürümesi daha kolaydır, hem de bu piyasalar daha sürdürülebilir niteliktedir.
Halat pompasının elbette tüm yedek parçaları bulunmaktadır, makinenin tümü, ilgi alanımız olan alanların (fakir ülkeler) tamamına yayılmış olan diğer birkaç piyasada bulunmaktadır. Bu ürünlerin bazılarında kırılmış bisikletler ve kauçuk lastikler kullanılmaktadır ve bunlar çöp yığınlarında bile bulunabilmektedir. Bunların bulunması geri dönüşümcüler ve koleksiyoncular için ilgi çekici aktiviteler olabilir.
Tanınmış Haklar:
Yetki, otorite ve uzmanlık sahibi olan birçok insan, durumu şu anki haliyle korumak konusunda tanınmış haklara sahiptir. El pompası teknolojisi, Avrupa ve Hindistan’daki, ya da alt firmaların kurulduğu ülkelerdeki fabrikalar için kârlı bir üretim işidir.
El pompalarında kullanılan hammaddeler oldukça yaygın iken, üretici bunları bir araya getirip el pompası oluşturmakla bu maddelere oldukça yüksek bir değer eklemektedir, bu şekilde de bunların satışından kâr elde etmektedir. Yapılması mümkün olan bir pompanın yerel malzemelerden eşyalar yapabilen esnaflar tarafından yapılabilmesi olasılığı, el pompası üreticilerinin ve bunların savunucularının kalplerine ve cüzdanlarına korku doldurmaktadır.
İşleri eskiden olduğu gibi devam ettirmek isteyen insanlar, halat pompaları gibi yerel alternatiflerin hatalarını bulmak için uzmanlar ve yazarlar kullanacak ve/veya bunlara destek sağlayacak, ya da kendi el pompası tasarımlarını yücelteceklerdir. Aynı zamanda kendi el pompalarının yerel üretim alternatiflerin yerine kullanılmasına yönelik kurallar ve düzenlemeler çıkarttırmak için devlet dairelerine hediyeler ve teşvikler de vermek isteyeceklerdir.
İşlerin şu anki gibi devam etmesi, fakirliği ve bağımlılığı destekleyecektir. poverty and dependency
Evet! Yolsuzluk:
Yoksulluğun azaltılmasıyla ilgili eğitim modülünde, yoksulluğun en büyük faktörlerinden biri olarak dürüst olmamak gösterilmektedir.
Bir devlet memuru yatırım veya gelişim kaynaklarını ayrıldığı amaçtan farklı bir yöne çevirir ve kendi cebine atarsa, dürüst davranmamış olacaktır. Bu, yoksulluğun devamına katkıda bulunan bir faktördür.
Bunu artıran bir etki de mevcuttur. Gelişim için ayrılmış olan kaynak, yatırım kaynağıdır; bu kaynak, gelecekteki reel gelirin artırılmasına yardımcı olacaktır. Bu kaynak devlet memuru tarafından kişisel harcamalarda kullanıldığında (yani çalındığında) aynı zamanda yatırımdan tüketime çevrilmiş olacaktır. Bunun anlamı da, gelişim için ayrılmış olan yüzlerce birim kaynağın, toplumsal varlıkta gelecekte altı-yedi yüz birime denk olacağıdır. Bu altı-yedi yüz birim kaynak toplumdan çalınırken, yolsuzluk yapan devlet memuru, kişisel kullanım için sadece yüz birim kullanmaktadır (ve bunu ekonomi çevrimine katacaktır). Bu yüz birim yabancı bir banka hesabına transfer edilir ise –İsviçre’de yapıldığı gibi- yerel ekonomiden o da eksilecektir.
Su ve sıhhi tesisat sektöründe sondaj deliklerinin ve el pompalarının kullanımı, bu tür ayrılmalar için belirli fırsatlar sağlamaktadır.
Sondaj deliği açılması için bir ticari işletme kullanıldığında bu işletme, buraya kurulum yapılması için kullanılacak tesisler ve işçilik için yüksek miktar ödeme isteyecektir. Alıcı köylüler ise uzakta ise, köylüler okuma-yazma bilmiyorsa ve devlet kurumlarından korkuyorlarsa (yani şikayet etme ihtimalleri daha düşükse) ve herhangi bir tetkik de yapılmıyorsa, firma bu kurulumları yapmayarak ve yapıldı gibi rapor ederek önemli miktarda parayı cebinde bırakabilir (işçilik ve kurulmayan ekipman için). Firma, daha sonra bu yüksek miktardaki tasarruflardan bir payı, bu suçun rapor edilmesini engellemek üzere uygun devlet memuruna aktarabilir. Sondaj deliği makine ile kazıldığında ve el pompası başkentte ithal edildiğinde veya üretildiğinde, bu işlemler gelişim fonlarının yönünün değiştirilmesi için oldukça kolay yollardır.
Bazı insanlar, devlet memurlarının kaynakları bu şekilde kullanmasını savunmaktadır; bu kişilerin maaşlarının çok düşük olduğunu söylemektedirler. Bu durum bu suçları nasıl haklı hale getirebilir? Bir köylü değeri on dolar olan yerel mal çalsa bile, bu kişi dövülecek, belki dövülerek öldürülecektir.
Devlet memurlarının maaşları çok düşük ise, bu maaşların piyasa değeri eksi ekstra gelirler, iş güvenliği, konaklama desteği, vs. değerler olarak yeniden belirlenmelidir. Devlet dairelerindeki imtiyazlı pozisyonları, bu kişilerin işledikleri suçların görmezden gelinmesi için bir sebep olmamalıdır; özellikle de yoksul insanlar için ayrılan kaynaklardan yüksek miktarlarda hırsızlık yaptıkları zaman. Düşük maaşlar hiçbir zaman hırsızlık ve sahtekârlığın mazeretleri olarak kullanılmamalıdır. Bunlar suçtur. Bu suçlar, devlet harcamalarının daha az şeffaf olduğu yerlerde meydana gelirler.
Buna rağmen, kuyu, yerel işgücü kullanılarak insan gücü ile kazılıyorsa (aynı gelişim veya yatırım fonları ile ödeniyorsa) ve pompanın tamamen yerel malzemelerden (halat pompası) gibi yapılması halinde, yönlendirmenin yapılması çok daha zorlaşacaktır.
Devlet daireleri ve yerel iş adamlarının bu sebepler dolayısıyla alternatif teknolojide sorunlar bulma ve kullanımına karşı çıkma konusunda daha fazla sebepleri bulunmaktadır.
Dezavantajlar
Hayattaki birçok şey gibi, halat pompası ve sadece iyi şeyler içeren bir paket değildir. Bununla ilgili dezavantajlar da bulunmaktadır. Bunlar arasında derinlik sınırlamaları ve muhtemel su kirlenmesi bulunmaktadır.
El pompası sığ kuyular için etkin şekilde kullanılabilirken, daha derin kuyular için etkinliği azalmaktadır. Maalesef, halat pompasının ne kadar derinlikte kuyularda çalışacağını tahmin etmek kolay değildir.
Burada tahmindeki zorluk, yerel malzemelerin herhangi bir evrensel standartta olmamasından kaynaklanmalıdır. Örneğin valflerin hem çapları, hem de kalınlıkları, halat pompasının kullanılabileceği kuyunun ne kadar derin olabileceğini belirmektedir. Şamriyeller ve deri çeşitli kalınlıklarda geldiklerinden dolayı ve valflerin yerel esnaflar tarafından elle kesilmelerinden dolayı, standart boylarda gelmemektedirler. Valf çok ince ve esnek ise, bükülecek ve ip üzerinde alt kısmına suyun dökülmesine sebep olacaktır.
Kuyular derinleştikçe, alt kısımda ağırlık yapan su da kuyunun tepesine getirilene dek dökülecek kadar ağır olabilir. Buna benzer olarak, çok esnek olmasa da, tam olarak boru içerisindeki çapa göre kesilebilir, ve bu durumda su yine aşağıdaki valfe sızacaktır. Bu problem de kuyunun derinliği ile birlikte ciddileşmektedir. Valfin borunun içerisinde çok sıkı bir şekilde oturacak şekilde kesilmesi durumunda ise, bu sefer suyu borudan yukarıya daha etkin bir şekilde taşıyabilir, ancak bu da yukarıdaki tekerleğin çevirilmesini zorlaştırabilir. Bir noktada tekerleğin elle çevrilmesi imkansız hale gelecektir. Bu problem de kuyunun derinleşmesiyle birlikte ciddileşecektir.
Bunlar tahmin edilemez değişkenler olduklarından, halat pompasının etkin olarak kullanılabileceği azami derinliğin bilinmesi henüz mümkün değildir. Belki 35-45 metre denebilir.
Diğer bir dezavantaj ise kuyunun kirlenmesi ihtimalidir. Yukarıda anlatılan halat pompası, kuyunun kapatılması gerektiği ile ilgili bir bilgi içermemektedir. Yerel toplulukların kuyuyu kapatmamaları ihtimali vardır, çünkü bu işlem zaman, para, çaba ve istek gerektirmektedir (hijyen bilgilerine dayanarak). Kuyu kapatılmadığında küçük hayvanlar kuyuya girebilir, pisleyebilir, kuyunun içinde ölebilir ya da bu durumların hepsi bir arada gerçekleşebilir. İnsan pislikleri ve parazitleri dahi, tekerleğin çevrilmesi sırasında eller temiz değilse kuyuya girebilir.
İyi bir kuyu kapağı, suyun yukarıya gelen halattan konteynıra çekilmesinden önce borunun kapağın üzerine çıkmasına izin verecektir. Kapakta, aşağı inen halat için açılacak basit bir delik bu işi görecektir. Bu düzenek, ana borudan biraz daha geniş olan, kısa bir borunun kapağın üzerine monte edilmesi ve valflerin halatla birlikte bunun içerisinden kolayca kuyuya girmesi şeklinde geliştirilebilir.
Topluluğun sakinleri hijyen ile pek ilgilenmiyorsa ve kaynaklar konusunda sıkıntılıysa, kapağı kullanmak istemeyebilir, bu şekilde kuyunun kirlenmesi potansiyelini artırabilirler.
Uygun eğitim ve hijyen konusunda toplumsal farkındalığın artırılması, bu dezavantajların etkisini azaltabilir.
Bu noktalar halat pompası kullanımında kabul edilen dezavantajlardır, ancak büyük çaplı problemler değildir. Ancak el pompalarının kullanımı konusunda tanınmış hakları olan uzmanlar ise bu dezavantajları büyütecek, ayrıca bunları düzeltmenin masraflarının el pompası kullanma masraflarından çok daha düşük olacağını size söylemeyeceklerdir.
İşçilik Yoğunluğunun Artırılması:
Yerel ve vasıfsız işçilik, sığ kuyuların kazılmasında ve halat pompalarının kuyu başlarına kurulmasında kullanılabilir. Bağımsız esnaflar (zanaatkarlar) gibi vasıflı iş gücü ise kullanılmış lastiklerden valf yapabilir, kullanılmış ve terkedilmiş bisikletlerden pompayı yapabilir ve valfleri halata yerleştirebilir.
Gelişim kaynaklarının ithal edilen anapara yerine yerel işgücüne harcanmasının birçok avantajı vardır. Önceleri, bu durumun fonların kişisel kullanım için kullanılabilme şansını azalttığı savunuluyordu, çünkü bu şekilde sürece daha fazla kişinin girmesi ile şeffaflık artmakta idi. Şeffaflık, topluluk tarafından kazanılan ve bağış ajanslarından gelen paraların daha görünür olmasını, dolayısıyla da saklanmasının zorlaşmasını sağlamaktadır. transparency by having more people involved. Transparency helps money raised by the community and money coming from donor agencies to be more visible, and therefore less likely to be diverted.
Bu konuda farklı avantajlar da bulunmaktadır. Özel girişimlerin güçlendirilmesinin bir parçası olarak, yerel kuyu kazma işleri ve halat pompası üretim girişimleri de kurulabilir ve bu konuda eğitim sağlanabilir. Organizasyon da topluluk da mobilizer görevi yapan kişinin (sizin) işinizin parçası olabilir.
Farklı bir yerde üretilen bir el pompasına harcanması durumunda topluluğun dışına sızacak olan bir gelişim fonu, bu yerel olarak organize edilmiş işletme girişimlerine gidecektir. Bir kuyu kazma firması veya kooperatifi, (bölgeden veya şehirden gelen) bir yöneticiler ve eğitmenler çekirdeği ile oluşturulabilir. Bu yöneticiler ve eğitmenler, (bölgelerinde kazılacak bir kuyu bulunan) her bir istemci topluluk için yerel işçilerden grupları ücret karşılığında çalıştırabilirler.
Para yerel gençlere iş verilmesi için kullanıldığında ise, bu kişilerin kazandıkları para, yerel tüketici mallarının alınmasında kullanılacaktır. Bu çevrim de dolaylı yoldan, ekonomiye güç verecektir çünkü, bu şekilde, paranın topluluk dışında ithal edilmiş mallar ve/veya sondaj işlerine veya tedarikçilere harcanması yerine bölgeye yeni para girişi olacaktır. That, in turn, stimulates the economy because it is an infusion of new money that would otherwise go out again to buy imported capital goods and/or to pay drillers and suppliers from outside the community.
Aynı durum, eski ve kullanılmayan bisikletlerin pompalara dönüştürülmesi, kullanılmış lastiklerin valflere çevirilmesi, valflerin halatlara monte edilmesi ve plastik boruların kesilmesi ve kurulması işlemlerini yapan yerel esnaflar için de geçerlidir. Halat pompası teknolojisi, artan işçilik yoğunluğuna, artan yerel gelir oluşumuna, işçiliğin azalmasına ve yerel işletmenin gelişimine yardımcı olma konusunda elverişlidir.
Mobilizer stratejileri:
Bu doküman, serideki diğer dokümanlar gibi, temelde topluluk mobilizerlerine (ve bunların yöneticilerine ve planlama görevlilerine) yönelik hazırlanmıştır. Halat pompaları üzerinde teknik bir inceleme amacıyla değil, bunların kullanılmasıyla ilgili sosyal ve ekonomik konuların tartışması şeklinde yazılmıştır. Siz bir mobilizer, animatör, aktivist veya topluluk çalışanı olarak, temel amacınız olarak, yoksul toplulukların güçlendirilmesi (kapasite geliştirimi) amacını gütmektesiniz.
Kendine güven sadece dış fonlara bağımsız olarak yaşayabilmek değil, aynı zamanda tüm dış kaynaklardan özgür olmaktır (bu kapsamda hangi teknolojierin kullanılacağı ile ilgili fikirler de bulunur). Az gelişmiş ülkelerdeki yoksul köylerin, Avrupa ve Kuzey Amerika teknolojilerinin temel aldığı düşünme, yaratıcılık ve varsayımlara sorgusuz sualsiz adapte olmaları gerekliliği yönünde bir kanıt bulunmamaktadır. Bu, yoksullukta bir faktör rolü oynayan, mental bir bağımlılık şeklidir.
Pahalı sondaj deliklerinin ve el pompalarının tedariki de bir çeşit bağımlılık yaratmaktadır. Akiferler (yeraltı su tabakaları) fazla derin olduğunda bu bağımlılık (büyük ihtimalle) tamamen engellenemeyecektir. Ancak akiferler derin olduğunda suyun tuzlu olma ihtimali daha yüksektir, pompalama işlemleri ise aşırı zor olacaktır. Bu durumda ise işçilik-yoğun teknolojilerin, örneğin yağmur suyu hasadı gibi teknolojilerin dikkate alınması gerekir. Akiferlerin derin olmadığı yerlerde sondaj delikleri ve el pompalarının kullanılması engellenebilir.
Halat pompalarının kullanımının desteklenmesi, bunların avantajlarının ve dezavantajlarının, kullanıma karar verecek olan topluluk üyelerine anlatılması ile, mobilizer bağımlılığı azaltabilir ve kendine güvenin artmasına yardımcı olabilir. Bunların işe yaradığı görüldüğünde örnek alınacaklardır.
Kararı verecek olanın ajans değil, köy olduğunu unutmayınız. Topluluklarla birlikte çeşitli seçeneklerin maliyetlerini ve avantajlarını gözden geçirirken, topluluk üyelerinin bir grup olarak, kendileri için en uygun seviyede teknolojinin ne olduğuna karar vermeleri gereklidir. Yukarıdaki öneriler ve tartışmaları artık bilen siz, topluluklara, diğer teknolojiler yerine halat pompası kullanımının sonuçlarını düşünmede yardımcı olabilirsiniz. Stratejiniz her bir seçeneğin alternatiflerini, maliyetini, avantajlarını ve diğer yönlerini ortaya koymak olacaktır, bu şekilde topluluk üyeleri bir grup olarak, kendileri için bilgili bir şekilde karar verebilirler.
Sonuç
Halat pompaları, kullanılabilir su sektörünün tüm sorunlarına çare olacak evrensel bir çözüm değildir. Ancak şu anda yaşanan birçok problemle ilgili olarak fayda sağlamaktadırlar.
Halat pompalarının kullanımının başlaması ve geliştirilmesine karşıt olarak güçlü derecede tanınmış haklar mevcut iken, halat pompalarının, özellikle toplulukların kendi yeterliliğini ve güçlendirilmesini destekler avantajları, dezavantajlarını oldukça geride bırakmaktadır.
Mobilizer, halat pompalarının tanıtılması, kullanımlarının artırılması ve topluluk üyelerine kendi kararlarını verme ve güçlenme konusunda yardım edilmesi konusunda iyi bir pozisyondadır.
––»«––
Bazı web adresleri;
- http://www.i4at.org/lib2/ropepump.htm
- http://www.ropepump.com/
- http://home.planet.nl/~holts000/index.htm
- http://www.gaia-movement.org/ (pdf)
- http://www.gamos.demon.co.uk/
|
 |
| Tam boy için Diagramın üstüne tıklayınız |
|
 |
| Bilim fuarında halat pompası yapan öğrenciler |