Translations:

Inne strony:

Moduły

Mapa

Słowa Kluczowe

Kontakt

Dokumenty do użycia

Pożyteczne Linki

OCENA Z UDZIAŁEM CZŁONKÓW SPOŁECZNOŚCI I BADANIA

Ocena z udziałem członków społeczności, przewodnictwo i stymulowanie społeczności do spojrzenia na siebie samą

napisane przez dr Phil Bartle

przetłumaczone przez Adama Chmielnickiego

Jądro dokumentu w tym module

Jak zmobilizować członków społeczności do partycypowania w ocenie, wycenie i rozwoju tej społeczności

Ocena z udziałem członków społeczności:

Bardzo ważnym zakresem odpowiedzialności, która na tobie spoczywa jako osobie mobilizującej społeczność jest zapewnienie tego, aby członkowie społeczności obiektywnie i dokładnie szacowali i wyceniali swą własną społeczność, katalogując jej różne problemy i dokonując scharakteryzowania wspólnych priorytetów w rozwiązywaniu tych problemów.

Bez obiektywnej i zbiorowej społecznej oceny każdy członek społeczności będzie miał różne pomysły odnośnie tego, co jest ważniejsze a co mniej ważne, i wiele mitów i nietrafnych założeń będzie pokutowało u różnych członków społeczności. To przyczynia się do braku jedności i stanowi przeszkodę w podejmowaniu jasnych i efektywnych akcji zmierzających do poprawienia zaufania we własne możliwości wspólnoty i zredukowania w niej ubóstwa. To oznacza, że ty, jako mobilizator potrzebujesz nauczyć się technik mobilizowania i stymulowania rozwoju partycypacji i że musisz wyszkolić członków społeczności w rozumieniu zasad i nauczyć ich umiejętności partycypowania w procesie oceny i oszacowywania społeczności.

Kiedy osiągniesz już dalsze stadium w cyklu mobilizacji, konstruowanie wspólnego projektu, musisz rozstrzygnąć, co jest priorytetowym problemem do rozwiązania. Musi zaistnieć porozumienie i konsensus wśród członków społeczności, że ten właśnie problem jest rzeczywiście priorytetowy do rozwiązania. Bez uzyskania jednomyślności i obiektywnej społecznej oceny problemu, nie będzie potrzebnej zgody odnośnie tego, które zadanie należy podjąć w pierwszej kolejności. Bez tej społecznej partycypacji w decyzji różne frakcje będą wybierały różne cele.

Wyedukowani członkowie będą widzieć inne problemy, niż niewykształceni. Mężczyźni będą dostrzegać inne problemy niż kobiety. Właściciele będą postrzegać inne problemy niż najemcy czy dzicy lokatorzy.

Członkowie różnych grup wiekowych, etnicznych, językowych czy religijnych nie zgodzą się automatycznie na wybór priorytetów, jako że każdy z nich postrzega świat z innej perspektywy i ma zróżnicowany system ocen.

Tworzenie mapy:

Dobrym sposobem na zapoczątkowanie procesu społecznej współoceny jest zaaranżowanie sesji mającej na celu stworzenie mapy.

Ustanów dzień , czy popołudnie na przygotowanie mapy. Poproś, aby uczestniczyło w tym tak wielu członków wspólnoty, jak to tylko możliwe. W ich towarzystwie przejdź przez miejscowość, czy dzielnicę. Nie poruszaj się jedynie bezpośrednio pomiędzy kokretnymi perymetrami, lecz trawersuj między nimi, tak aby każdy mógł zobaczyć, co sie pomiędzy nimi znajduje. Kiedy będziecie szli, wskazuj zaobserwowane rzeczy, dyskutuj o nich i zaznaczaj je na mapie.

Jako mobilizator masz za zadanie podtrzymywać dyskusję, jeśli nie ma spontanicznej kontynuacji. Tworzenie mapy, jako proces grupowy, zawierający dyskusję i wybór co należy oznaczyć na mapie, jest równie istotny, jak sama mapa.

Na mapie zawrzyj główne budynki, drogi i instalacje (toalety, ujęcia wodne, place zabaw, świątynie, wysypiska śmieci). Zawrzyj także obserwacje o tych instalacjach, które wymagają naprawy, uległy zniszczeniu, albo nie funkcjonują. Upewnij się, aby przedyskutować każdy z tych punktów, kiedy zaznaczasz je na mapie. To pomoże ograniczyć opozycję i sprzeciw później przy szacowaniu potrzeb, będzie też sprzyjać przejrzystości procesu decyzyjnego.

Na końcu przechodzenia przez miejscowość, czy dzielnicę, wszyscy powinni sie spotkać (np. w dogodnie położonym budynku szkolnym) aby przedyskutować efekty tego "spaceru" i ostatecznie zamknąć tworzenie mapy. To spotkanie jest istotne, ponieważ sprzyja zachowaniu przejrzystości działania, na której promowaniu ci zależy, a która zapoczątkowana została wspólną dyskusją każdego problemu i oznaczaniem tych problemów na mapie.

Mapa może być potem wykorzystana w następnej fazie współoceny, to jest sporządzaniu spisu inwentarza wspólnoty.

Spis inwentarza wspólnoty:

W dniu tworzenia mapy, albo jak tylko szybko się da po jej stworzeniu, nadchodzi czas na sporządzenie spisu inwentarza wspólnoty. Jest ważne, by także spis inwentarza był sporządzany z udziałem członków społeczności, to oni powinni partycypować przy jego sporządzaniu. Jako mobilizator nie sporządzaj inwentarza dla społeczności i za nią, to niszczy cel tego przedsięwzięcia. Byłoby z korzyścią w tym przypadku, w twojej roli jako mobilizatora i szkoleniowca, zastosować od nowa zasady i techniki używane podczas burzy mózgów.

Zniechęcaj uczestników do kłótni i sprzeczek, zaznaczaj wszystkie rodzaje udziałów w dyskusji, które potem jako ćwiczenie grupowe będą analizowane. Zapewnij, że każdy głos w dyskusji jest przyjmowany (ale nie koncentruj się na indywidualnych uczestnikach dyskusji), zapisuj także sprzeczne głosy (zapisuj każdą sugestię, która została zgłoszona) i zapewnij aby produkt finalny był dziełem całej grupy, a nie poszczególnych frakcji, czy osób.

Badź świadomy tego, że różne grupy czy frakcje wewnątrz społeczności bedą przedstawiały różne problemy. Lokalny dyrektor szkoły może widzieć potrzebę zbudowania nowego budynku szkoły. Mężczyźni mogą za najważniejszy uważać dostęp do nawozów sztucznych, kobiety dostęp do wody. Lokalny imam za najważniejsze może uznawać zbudowanie nowego meczetu, podczas gdy inne osoby, czy frakcje mogą widzieć zupełnie inne potrzeby. To właśnie dlatego może prowadzić do niewłaściwych działań konsultowanie tylko kilku lokalnych liderów celem określenia priorytetów społeczności. Proces grupowy obejmujący tak welu członków wspólnoty jak tylko się da, jest bardzej przejrzysty i jego rezultatem będzie dokładniejsza ocena rzeczywistych potrzeb społeczności.

Aby zwiększyć obiektywność oceny zasugeruj, aby spis inwntarza wspólnoty obejmował zarówno aktywa jak i problemy. Jeśli czysta i używana zgodnie z przeznaczeniem toaleta jest pozytywem, zaznacz to, nie tylko te toalety, które są zdewastowane. Odnieś się do mapy. Wywieś ją na ścianie. Zapytaj jakie aktywa i problemy zostały zaobserwowane podczas sporządzania mapy.

Co jest w nazwie?

Możesz napotkać akronim, PRA, lub czasem PAR, używane do metody oceny aktywów i problemów społeczności z udziałem członków tej społeczności. Jest kilka interpretacji i definicji w/w pojęć.

Była sobie pewnego razu metoda określana jako RRA (Rapid Rural Assessment). Jej esencją było działanie polegające na tym, że agencja zajmująca się pomocą wzywała kosztownego zagranicznego specjalistę, który niejako "zeskakiwał na spadochronie" by osiąść na parę dni w najbliższym pięciogwiazdkowym hotelu, a następnie pisał analizę potrzeb, którą agencja mogła spożytkować dla uzasadnienia swojego projektu. W najlepszym razie specjalista taki konsultował się z kilkoma lokalnymi lideerami zanim napisał raport.

W opozycji do tego podejścia "z góry", stalo się jasne, (zwłaszcza dla pracowników społecznych), że taka ocena byłaby bardziej miarodajna, gdyby wiązała się z szerszym kręgiem osób biorących w niej udział, nawet kosztem jej prędkości.

Co więcej socjologowie zaobserwowali, że jeśli członkowie społeczności byli zaangażowani w proces podejmowania decyzji, z większą ochotą podejmowali oni odpowiedzialność za wynik projektu, co przyczyniało się do większej trwałości i użyteczności projektowanej instalacji. Kiedy cała społeczność była zaangażowana w projekt, był on bardziej efektywny i trwały, niż jeśli tylko niektórzy przedstawiciele, czy liderzy spoleczności byli konsultowani.

Powstał więc nowy akronim PRA. Ten akronim był bardziej pojemny niż tylko litery, które prezentował obejmując dwa pojęcia (Participatory Rural Appraisal, Participatory Research and Assessment). Co było wspólne dla nich to to, iż proces oceny miał wiązać się z partycypacją ze strony członków społeczności. Niektórzy jednak próbowali obejść tą dwoistość terminologii i ukuli nowy termin PAR.

Ten jednak również pociągnął za sobą kilka interpretacji m.in. Participatory Action Research, ale co jest istotne oba te terminy PAR i PRA oznaczają partycypację. Co jest tu najważniejsze to to, że proces oceny wiązać się musi z partycypowaniem w nim całej wspólnoty, a nie jedynie kilku frakcji, że oszacowanie potrzeb odzwierciedlać ma rzeczywiste potrzeby społeczności jako całości.

Informacja dla kogo?

Możesz usłyszeć, zwłaszcza od menedżerów projektów nie nastawionych na współpracę ze wspólnotą (np. inżynierów, planistów), że społeczna ocena potrzeb jest zbędna. "My już mamy studium socjalne sektora, po co duplikować je jeszcze tworząc spis inwentarza miejscowości?", jest typowym podejściem. Możesz być więc zmuszony do obrony tej części twojej pracy, zwłaszcza jeśli chodzi o konkretny projekt inżynieryjny (np. wodociąg). Menedżerowie będą chcieli jak najszybciej uzyskać fizyczne wyniki (zbudować ujęcie wody), a ocena dokonywana z udziałem członków społeczności wymaga czasu.

Informacje uzyskane w trakcie sporządzania mapy i spisu inwentarza mogą duplikować informacje zdobyte z innych źródeł lub nie. Niewłaściwym założeniem jest to, iż informacje uzyskane w tej drodze są przede wszystkim przeznaczone dla konkretnego projektu, czy agencji mającej go przeprowadzić. Celem procesu zbiorowej oceny jest zaangażowanie całej społeczności w proces decyzyjny i zmobilizowanie członków społeczności do przyjęcia odpowiedzialności za każde urządzenie, czy usługę, która ma powstać w ramach projektu w przyszłości.

Jednakże informacja uzyskana w ten sposób jest także bardzo użyteczna jako dodatkowe w stosunku do pozostałych źródeł informacji (jak bazowe badanie socjologiczne czy inne raporty) umożliwiające stworzenie dokładnego obrazu aktualnej sytuacji. Jako mobilizator, wniesiesz swój wkład do procesu redukcji ubóstwa i uwłasnowolnienia społeczności jeśli umożliwisz zapoznanie się z tak zebranymi informacjami agencji odpowiedzialnej za projekt, lokalnym władzom, samorządowym i państwowym oficjelom, zwłaszcza tym zaangażowanym w planowanie, rozwój i zarządzanie społecznością.

Szkoląc członków wspólnoty:

Gdzie chodzi o społeczności cechujące się znacznym ubóstwem i wieloma osobami stojącymi na ich marginesie, jest wysoce prawdopodobne, iż wielu członków społeczności nie będzie zaznajomionymi z ideą partycypacji w podejmowaniu wspólnych decyzji. Co więcej wielu nie będzie zaznajomionymi ze sporządzaniem mapy i spisu inwentarza, wielu też nie będzie w stanie czytać i pisać. To są umiejętności potrzebne aby zapewnić im możliwość realnej partycypacji w podejmowaniu decyzji, co prowadzi do uwłasnowolnienia społeczności. Formalne szkolenie nie jest tu rozwiązaniem.

Ty jako mobilizator zaznajomisz członków społeczności w ten prosty sposób, że przeprowadzisz te czynności. Co nawet ważniejsze, zmobilizujesz ich do partycypowania w tym poprzez wspierania ich zaufania we własne możliwości i motywowanie ich do dokonywania wkładu w rozwój wspólnoty.

W procesie przeprowadzania swoich czynności pamiętaj, że członkowie społeczności nabywają nowe umiejętności a twoja praca jest dla nich jasna i przejrzysta. Umiejętności niezbędne członkom społeczności do przeprowadzenia samooceny społeczności nie są złożone ani trudne. Członkowie społeczności są normalnie i zazwyczaj zainteresowani wzięciem udziału w procesie oceny i będą w stanie łatwo się nauczyć niezbędnych umiejętności. Twoim zadaniem jest wspieranie tego procesu uczenia się.

Partycypowanie przez członków społeczności w dokonywaniu oceny tej społeczności sięga daleko poza podłoża wspólnej społecznej akcji. Wyniki dokonanego oszacowania mogą być użyte jako baza i zespół informacji pomocnych w mierzeniu postępu, i przez to stanowić element monitoringu i rozwoju znajdującego swe podłoże w społeczności.

Dokąd stąd?

Ten dokument pokazuje ci jak mobilizować członków społeczności do partycypowania w ocenie, szacowaniu społeczności przez jej członków. W trakcie swej pracy partycypacja ze strony członków społeczności, wszystkich, a nie tylko poszczególnych jednostek, czy frakcji musi być mobilizowana i stymulowana.

We wszystkich aktywnościach szkoleniowych, jakkolwiek podejście mobilizujące do partycypacji jest generalnie najlepsze, gdzie szkoleniowiec jest raczej facilitatorem, niż wykladowcą, metodologia PAR/PRA nie może być ślepo używana w każdym obszarze.

Tam gdzie np. konieczne są specyficzne umiejętności, zwłaszcza jeśli zostało to ustalone przez samych partycypujących, może być konieczne użycie innych metod, takich jak demonstracja, prezentacja i dialog. Jednak po ich użyciu konieczne jest umożliwienie osobom szkolonym uczenia się przez stosowanie pokazanych im umiejętności w praktyce.

Patrz esej Kamala Phuyal "Dlaczego PRA," i Doreen Boyd's "Lista beneficjentów PAR."

Odnośnie szerszej dyskusji na ten temat spójrz na prace Roberta Chambersa

Sporządzanie mapy społeczności

Prawa autorskie ©1967, 1987, 2007 Phil Bartle
Projekt stron: Lourdes Sada

––»«––

Ostatnia aktualizacja: 24.11.2011