Translations:

Inne strony:

Moduły

Mapa

Słowa Kluczowe

Kontakt

Dokumenty do użycia

Pożyteczne Linki

METODY OCENY Z UDZIAŁEM CZŁONKÓW SPOŁECZNOŚCI

Przegląd technik PAR/PRA

napisane przez dr Phil Bartle

przetłumaczone przez Adama Chmielnickiego

Odnośnik dla koordynatorów

Przegląd technik i metod PAR/PRA

Akronim PRA (Participatory Rural Appraisal/Assessment), może być mylący z początku, ponieważ odnosi się do pojęcia "wiejskie" (rural) jakkolwiek techniki te mogą być stosowane również do miejskich ośrodków równie dobrze jak wiejskich, jak również dlatego, że zawiera "ocenę" czy "oszacowanie" nawet mimo to, że faktycznie metodologia ta obejmuje także dlasze stadia niż oceny - planowanie konkretnych akcji i tworzenie projektów.

Co jest istotą to to, że proces jest charakteryzowany jako związany z partycypacją. Może to być partycypacja członków społeczności (wiejskiej czy miejskiej), czy partycypacja członków organizacji.

Podkreślaj oddanie głosu tym członkom, którzy zazwyczaj nie są słuchani. Jako facilitator ty nadajesz pewne ramy i stymulujesz ale zawartość dyskusji musi być przedmiotem wyboru wszystkich członków danej wspólnoty, jako całości. Gromadzenie danych i analiza są podejmowane przez uczestników, z tobą w roli faciitatora (a więc osoby, która pomaga grupie ludzi rozumieć jej wspólne cele i asystuje przy ich realizacji pomagając osiągnąć konsensus, jednak bez bezpośredniej ingerencji i zajmowania stanowiska którejkolwiek ze stron w dyskusji) a nie podmiotu kontrolującego te procesy.

Techniki oceny z udziałem członków społeczności:

Jest wiele metod i podejść do oceny z udziałem członków społeczności. W trakcie swej kariery rozwiniesz wiele swych własnych rozwiązań, modyfikując je i dobierając w miarę posuwania się naprzód.

Poniższe są przedstawione tutaj, żeby pomóc ci zacząć. Zmieniaj je i dostosowuj aby dopasować je do rodzaju twoich "klientów", lokalizacji, czasu działania, cech charakterystycznych uczestników i ich sytuacji.

Mapowanie (tworzenie mapy):

Stworzenie mapy społeczności jest prawdopodobnie najlepszym podejściem do rozpoczęcia twojej działalności, a dla społeczności do wystartowania w procesie. Zabierz grupę członków społeczności na spacer przez obszar tej wspólnoty i zmobilizuj ich do zrobienia mapy tego terenu. Niech na tej mapie znajdą się urządzenia komunalne ale także budynki prywatne, wszystkie aktywa i problemy. Nie szkicuj tej mapy za nich.

Jedna z metod zakłada stworzenie osobnych map przez poszczególne osoby lub małe grupy, później, jako ćwiczenie grupowe, wszystkie te podmioty mogą sporządzić dużą, wspólną mapę (np. używając papieru gazetowego czy dużej płachty papieru) dokonując syntezy wszystkiego, co zawarte zostało na mniejszych mapach.

Cenne informacje, istotniejsze nawet od tych zawartych na profesjonalnie sporządzonych mapach, mogą być pozyskane z map stworzonych przez zamieszkujących dany obszar ludzi. Takie mapy wskazują perspektywę patrzenia lokalnej populacji i wyjaśniają wiele na temat lokalnej wiedzy o zasobach, użyciu ziemi i wzorcach osiedlania, albo cechach charaktersytycznych gospodarstw domowych.

Pomiędzy mapami, a modelami, które opisane są poniżej, mobilizuj członków społeczności do narysowania mapy na ziemi, używając patyków do rysowania linii. Rysowanie mapy na ziemi, podobnie jak sporządzanie wspólnie dużej mapy daje ci sposobność, a uczestnikom szansę, do stworzenia ze sporządzania mapy procesu grupowego.

Modele:

Jeśi członkowie społeczności dodają patyki i kamienie do mapy narysowanej na ziemi, tworzą prosty model: trójwymiarową mapę.

Nie rysuj mapy i nie konstruuj modelu za uczestników, mobilizuj ich do tego, by sami to zrobili. Kiedy ich obserwujesz, obserwuj, czy niektóre urządzenia nanoszone są na model w pierwszej kolejności, czy niektóre są w większych proporcjach niż pozostałe. To da ci wgląd w to, jakie zagadnienia są dla uczestników bardziej istotne od innych.

Sporządzaj notatki, one pozwolą ci na lepsze zrozumienie społeczności w aspekcie socjologicznym. Sporządź kopię na papierze mapy czy modelu w celu jej trwałego utrwalenia. Mapy i modele mogą być później przydatne do dalszego precyzowania potrzeb społeczności w większych detalach.

Sporządzanie spisu inwentarza społeczności:

Spis inwentarza, a zwłaszcza proces jego sporządzania stanowi najistotniejszy i centralny element oceny z udziałem członków społeczności.

Proces sporządzania spisu inwentarza społeczności jest w swej istocie częściowo zestrukturyzowanym wywiadem. Gdyby pozbawiony był on całkowicie struktur, stanowiłby po prostu luźną rozmowę, prowadzącą donikąd. Sesja "burzy mózgów", w przeciwieństwie, jest ściśle zestrukturyzowana (burza mózgów ma swoją użyteczność, szczególnie w fazie projetowania uwłasnowalniania społeczności). Tworzenie spisu inwentarza leży gdzieś pośrodku. Tutaj zezwalaj na dość luźną dyskusję, zwłaszcza w zakresie umożliwiającym uczestnikom analizowanie ich wkładu w sporządzaniu spisu inwentarza.

Nie chodzi tu o to byś przygotował konkretne pytania ale może być wskazane przygotowanie przez ciebie listy tematów do opracowania tak, aby pokrywały one w efekcie wspólnej pracy całe zagadnienie. Kiedy przygotowujesz taką listę pamiętaj, aby uwzględniać zarówno aktywa jak i pasywa społeczności. Zawrzyj opis dostępnych urządzeń, informację czy i jak dobrze one działają lub nie działają. Zawrzyj informację o potencjale i możliwościach tak jak i o zagrożeniach i przeszkodach, możliwych i rzeczywistych. Pamiętaj, że chodzi tu o globalne oszacowanie.

Twoim celem jest stworzenie spisu inwentarza obejmującego zarówno silne jak i słabe strony wspólnoty. Twoją pracą jest jednak nie stworzenie spisu inwentarza samemu, lecz ukierunkowanie członków społeczności, aby skonstruowali go w grupowym działaniu.

Dyskusja w ramach grupy skupiona wokół konkretnych zgadnień:

Może się pojawić szereg zróżnicowanych doświadczeń i opinii pomiędzy członkami społeczności albo niechęć do ujawniania pewnych informacji wobec obcych a nawet innych czlonków społeczności. Tutaj konieczne będzie skupienie dyskusji wokół konkretnego tematu. Najlepiej byłoby, gdybyś nie pracował sam, lecz jako zespół 2 lub 3 facilitatorów, spomiędzy któych jeden będzie prowadził dyskusję, a inny spisywał jej wyniki.

Tematy wybrane do takiej, szczegółowej dyskusji powinny być mniej liczne niż przy sporządzaniu spisu inwentarza społeczności. Najpierw przeprowadź odrębne sesje z różnymi grupami interesów, dokładnie zapisz ich wkład do dyskusji, następnie zgromadź wszystkich razem by mogli podzielić się wspólnie swymi szczegółowymi problemami. Tutaj musisz być ostrożny. Jakkolwiek musisz dostrzegać różne grupy interesów w ramach społeczności nie chcesz nasilać konfliktu między nimi i doprowadzić do szerszej jeszcze schizmy.

Spójrz na dokumenty szkoleniowe, Organizowanie jednomyślności.

Nie chodzi ci o to by zunifikować wszystkie grupy tak by stały się takie same, lecz o rozszerzenie tolerancji, zrozumienia i kooperacji między nimi. Koncentrowanie się na poszczególnych tematach j.w. daje ci możliwość pracy z każdą z grup z osobna, gdyż trudno byłoby od razu pracować z wszystkimi na raz, z uwagi na dzielące je różnice, jednak musisz zmierzać do tego, by je ze sobą zbliżyć.

Ranking preferencji:

Kiedy pracujesz w społeczności, w której występują różne grupy interesów, możesz sporządzic listę preferencji poszczególnych z tych grup, a potem przyjrzeć się im wspólnie, w obecności wszystkich tych grup.

Ranking preferencji jest dobry dla "przełamania lodów" na początku wywiadu grupowego i pomaga w ukierunkowaniu dyskusji.

Ranking zasobności:

Jest to szczególnie użyteczna metoda: (1) ustalenia w jaki sposób członkowie wspólnoty definiują ubóstwo, (2) wykrycia, którzy ludzie są rzeczywiście biedni, (3) zbadania rozwarstwienia zasobności. Najlepiej dokonać tego, kiedy uda ci sie już uzyskać pewne zrozumienie wśród członków społeczności.

Dobrą metoda jest stworzenie kart zawierających każde gospodarstwo domowe wchodzące w skład społeczności. Wybierz kilku członków wspólnoty. Poproś ich by ułożyli te karty według grup ustalonych według różnych kryteriów zasobności i o podanie racjonalnych przyczyn takiego pogrupowania. To, w jaki sposób katalogują oni członków społeczności i powody które podają dla uzasadnienia takiej kategoryzacji i umiejscowienia każdego gospodarstwa domowego w odpowiedniej grupie, zdradza bardzo wiele na temat socjo-ekonomicznej struktury społeczności.

Sporządzenie sezonowego i historycznego diagramu:

Sezonowe i historyczne dyferencje mogą być łatwe do nie dostrzeżenia w przypadku krótkiej wizyty w określonym miejscu.

Możesz zastosować różne techniki sporządzania diagramu, które pomogą ci w zbadaniu zmian w: opadach, zapotrzebowaniu na siłę roboczą, rolnictwie (rybactwie, polowaniu, hodowli zwierząt gospodarskich), zaopatrzeniu w drzewo opałowe, przypadkach chorób, migracji za pracą, zapasach żywności i wielu innych elementach zmieniających sie na przestrzeni czasu.Diagramy przez ciebie sporządzone mogą byc przyczynkiem do dyskusji o przyczynach zmian i skutkach dla ludzi, których one dotyczą.

Mapowanie instytucji:

W innym miejscu wskazano, że mobilizator społeczności powinien posiadać wiedzę z zakresu inżynierii społecznej i to wiedzę praktyczną. Informacja o społecznej organizacji wspólnoty i naturze grup społecznych w niej występujących, jest trudna do zgromadzenia w trakcie krókiej wizyty. Złożone relacje pomiędzy zasobnymi i ubogimi elementami społeczności, więzi i animozje rodzinne, grupy polityczne, nie mogą być dokładnie zbadane w kilka tygodni. Użycie metody oceny z udziałem członków społeczności może być tu użyteczne.

Jednym ze sposobów zrozumienia delikatnych aspektów społecznych interakcji w ramach wspólnoty jest poproszenie kluczowych informatorów o skonstruowanie diagramu kołowego . Ta technika jest po prostu zbiorem okręgów, z których każdy reprezentuje różne organizacje aktywne w ramach wspólnoty. Wielkość każdego okręgu określa relatywne znaczenie każdej z ujętych grup - im mniejszy okrąg, tym mniej wpływowa jest grupa. Ilość zachodzących na siebie kół wskazuje na zakres współpracy lub wspólnie podjętych decyzji przez grupy.

Musisz wiedzieć kiedy użyć tych metod:

Metody PRA/PAR są najlepsze jeśli chcesz partcypacji członków społeczności w ocenie i oszacowaniu. Nie są one jednak najlepsze w każdym stadium procesu zmierzającego do uwłasnowolnienia społeczności.

Nie są np. najlepsze w przypadku, gdy została już zidentyfikowana jakaś kluczowa a niezbędna umiejętność. Szkolenie (zmierzające do uzyskania takiej umiejętności) może wiązać się z partycypacją, w któym to przypadku szkoleni uczą się przez praktykę, choć niekoniecznie przez użycie technik PRA/PAR.

Używamy metafor, opowieści i przysłów, aby dotrzec do członków społeczności w konkretnej sprawie. Jednym z takich powiedzeń jest: "nie proś kurczaka, żeby dał ci mleko i nie proś krowy, żeby dała ci jajka"...

To, co chcesz otrzymać od metodologii PRA/PAR to ocena z udziałem członków społeczności, nie coś więcej.

Prawa autorskie ©1967, 1987, 2007 Phil Bartle
Projekt stron: Lourdes Sada

––»«––

Ostatnia aktualizacja: 24.11.2011