Traducións:

Outras páxinas:

Módulos

Mapa do sitio

Palabras clave

Contacto

Documentos útiles

Ligazóns de interese

Contidos:

• Cabeceira
• Introdución
• Formación para a acción
• Executiva
• Avalia-las condicións
• Planificación
• Acción
• Conclusión

Contidos:

• Cabeceira
• Introdución
• Formación para a acción
• Executiva
• Avalia-las condicións
• Planificación
• Acción
• Conclusión

Contidos:

• Cabeceira
• Introdución
• Formación para a acción
• Executiva
• Avalia-las condicións
• Planificación
• Acción
• Conclusión

Contidos:

• Cabeceira
• Introdución
• Formación para a acción
• Executiva
• Avalia-las condicións
• Planificación
• Acción
• Conclusión

Contidos:

• Cabeceira
• Introdución
• Formación para a acción
• Executiva
• Avalia-las condicións
• Planificación
• Acción
• Conclusión

Contidos:

• Cabeceira
• Introdución
• Formación para a acción
• Executiva
• Avalia-las condicións
• Planificación
• Acción
• Conclusión

FORXAR ORGANIZADORES

Guía para os seus formadores

polo Doutor Phil Bartle,

traducido por Nahir Seijo

Directrices para o formador

Cómo transformar xente corrente en organizadores comunitarios?

Se organizar comunidades é esencial para fortalecelas, como proporcionamos habilidades organizativas a aquelas persoas que queiran aprender a facelo? Os documentos de formación deste módulo guiarán aos potenciais activistas na aprendizaxe dos principios e habilidades necesarios. Se está vostede dándolles formación, quererá saber cómo empregar os cadernos deste módulo.

Aconsellámoslle, como sempre, que bote unha ollada ao módulo Métodos de formación, que facilita directrices xerais. Este documento céntrase en proporcionar habilidades para a organización. Esas habilidades son coma unha combinación da capacidade de organización dos sindicatos, e as habilidades formativas dos altos directivos.

Tamén lle suxerimos que olle o módulo Alfabetización funcional. Nel aconsellamos que os formadores non deberían copiar a cegas os métodos ortodoxos, senón comezar polos principios básicos e crear métodos novos e frescos a partir deles.

Formación para a acción:

Neste breve caderno, advertimos aos alumnos de que os membros da comunidade aprenderán a planificar facendo algunha planificación. Isto fai eco dos mesmos principios que recomendamos que empregue na formación de activistas. Recorde aos aprendices que nunha institución educativa ortodoxa, teñen un currículo determinado, e os estudantes son avaliados segundo o ben que respondan ás preguntas do exame (ou fagan as tarefas). Son avaliados, e xulgados con éxito, na medida en que poidan demostra-lo que aprenderon.

Na formación para a acción, pola contra, os aprendices, e o ben que aprenden os coñecementos precisos, deberían ser avaliados polas súas accións posteriores á formación, non polos exames, traballos ou tests que só demostran a súa habilidade para superar probas. Esta é unha formación non ortodoxa. O que defendemos é inculcar aos formadores que non deben poñer aos membros da comunidade nunha escola para pasar exames, senón deixalos que aprendan coa práctica. Avalialos polo que fagan máis que polo que aprendan. Deixar que a súa formación consista na planificación e deseño de plans para acadar unha serie de obxectivos comunitarios específicos. Deixe que se organicen por sí mesmos (orientados polo seu formador actuando como o seu activista comunitario) para lograr eses obxectivos (expresados en forma de «proxecto»). Avalíe a súa formación segundo o ben que se organicen para realiza-los seus plans.

Así, deixe que os aprendices, como grupo, finxan ser unha comunidade.

Organíceos para que tomen decisións, planifiquen os desexados cambios globais na comunidade, e deseñen o proxecto comunitario. Empregue o seu plan como eixe de debate, obtendo dos aprendices a diferenza entre (1) organizarse para tomar decisións e (2) organizarse para a acción. Tamén acade deles os diversos principios aos que eles e vostede apelaron ao organizar e planear. No taller de formación, a avaliación baséase no ben que fan o planeamento.

No seu traballo global, a súa avaliación baséase no ben que alenten aos membros da comunidade para escoller e planificar un proxecto comunitario.

Creación da executiva:

Esta sesión pode resultar divertida, pero abra ben os ollos. Funciona mellor cun grupo de vinte persoas como mínimo. Poida que prefira vostede deixalo para despois das sesións de planeamento comunitario de deseño do proxecto, ou combinalo con éstas. Toda a sesión formativa deste módulo pode organizarse ao redor dunha sesión combinada, que pode durar todo un día, incluíndo as pausas para comer e descansar.

A idea básica consiste en organizar a todo o grupo para facer unha representación, na que ninguén fai de audiencia (os visitantes importantes deben tomar parte no xogo, e non estar apartados observando; a súa observación pode estraga-la creatividade e o libre fluxo de innovacións e variacións). A tarefa do grupo é actuar como unha comunidade, escoller unha executiva para que faga plans para toda a comunidade, e deseña-lo primeiro proxecto comunitario, de xeito que tódolos membros da comunidade participen activamente no proceso. Proxecta-lo escenario forma parte do proceso formativo tanto coma a representación de roles. Como pasa con moitos xogos de roles ou de simulación, ao final é importante ter unha sesión plenaria para revisar e discuti-lo que pasou. Pregunte na mesma qué leccións poden aprenderse disto que poidan aplicarse ao mobilizar e organizar sobre o terreo.

Resulta útil escoller a unha persoa para cada rol, e un ou dous «asesores» para esa persoa. Os «asesores» solicitarán tempo para dar consello ao xogador que desempeña o rol, e empregarán todo o tempo extra en adestralo para que represente o rol dun xeito interesante, entretido, ou ata divertido. Prepare un guión orixinal co que o grupo poida traballar. Nel, identifique unha autoridade existente, que pode ser un xefe tradicional cos seus conselleiros, ou un alcalde, ou un grupo de conselleiros; o que poida atoparse na zona na que traballarán os activistas. Pode ser un xogador de roles e dous conselleiros, ou dous ou tres xogadores de roles con dous ou tres asesores, dependendo do tamaño do grupo a formar.

Despois, na comunidade, identifica vostede varios tipos de membros da mesma. Asegúrese de incluir categorías de xente que son susceptibeis de quedar fóra do proceso, tales como as mulleres, os discapacitados, os membros de grupos étnicos minoritarios, os membros de grupos relixiosos minoritarios en zonas moi conservadoras. Poden ser anciáns, criminais ou ex-convictos.

Un principio (un que debería explicarlle ao grupo cando o faga, ou cando eles o fagan coa súa orientación), consiste en colocar á xente, na medida do posíbel, en posicións que non se dean na vida real. Poña a un home facendo o rol de «muller». A unha persoa sa e activa no papel de «discapacitado». A alguén tímido e reticente como o ambicioso político local que tentará usurpa-lo proceso organizativo para o seu propio beneficio político. Isto nos leva a outro elemento do argumento.

Crear roles de persoas que meterán «paus na roda» da maquinaria.⁽¹⁾ Identificar membros da comunidade que poidan querer manipular o proceso organizativo para favorece-las súas propias axendas. Unha persoa pode se-lo director da escola local, por exemplo, que tentará convencer á comunidade de que o que máis desexan é unha escola nova.

Asegúrese de que a persoa que fai o papel de activista teña polo menos dous asesores, ou identifique a dous activistas que deban traballar xuntos para organiza-la comunidade. É alguén que terá que contrarrestar tódolos paus que vostede meta na maquinaria. Isto require forza e experiencia.

Un engadido opcional consiste en identificar a un líder, asesor, ou ancián corrupto existente (como rol no xogo), que podería tentar de poñe-las cousas de xeito que haxa menos transparencia, para ter unha cortina tra-la que poder obter beneficio persoal do proceso organizativo. Outro rol opcional é o do membro da comunidade apático e/ou preguizoso, agás que aquí a persoa expresa a súa postura máis que desaparecer, como acontece normalmente na comunidade.

Discuta co grupo o rol de tesoureiro. Identifique dous roles potenciais para se-lo tesoureiro da executiva. Un é un mestre con experiencia contable, pero que é doutra parte do país, carece de vínculos coa comunidade, e ésta de medios para exerce-lo control social que asegure a honestidade (esta persoa quere colle-los cartos e saír correndo con eles cando os teña). A outra será unha anciá analfabeta, que sabe contar pero non ler, e que goza dunha boa reputación entre tódolos membros da comunidade por ser honesta e digna de confianza. Ela quere o mellor para a comunidade e pódese contar con ela para face-lo que sexa polo beneficio da comunidade.

A tarefa deste grupo, xunto coa preparación e orientación de toda a mestura dos distintos roles do proceso, consiste en determinar cómo escoller unha executiva, e a quen formará parte dela. Recórdelle ao grupo que as eleccións, incluíndo as de voto secreto, considéranse divisorias en moitas sociedades, e a miúdo é máis aceptada a busca do consenso mediante a discusión. Busca-lo consenso ten tamén un rol pedagóxico, xa que os xogadores poden expoñe-las súas posicións, e todos poden evalualas.

O diálogo multi-dimensional resultante axuda, en sí mesmo, a que os aprendices entendan o proceso que estimularán no terreo. O propósito da discusión debería se-la escolla dunha executiva que dirixa o proceso de potenciación que a comunidade elixa.

A mesma sesión pódese ampliar, logo dalgúns descansos, para inclui-lo desenvolvemento dun plan de acción comunitaria, e o deseño do primeiro proxecto comunitario dese plan.

Avalia-las condicións:

Esta sesión (valoración participativa) pódese empregar para rompe-la continuidade entre a sesión para determina-la executiva e a creación dun plan de acción comunitaria. No traballo comunitario, o proceso de valoración debería preceder á planificación.

En termos de desenvolvemento das habilidades, certa formación e explicación dos métodos ARP ou VEP, como se desenvolveron en Sussex ou na Universidade de Columbia, sería moi valioso neste punto. Se poidera vostede atopar un especialista en ARP/VEP que veña como colaborador externo ao seu taller, sería o mellor enfoque.

Ao mesmo tempo, é unha boa oportunidade para que os aprendices do taller fagan unha excursión. Primeiro (unhas poucas semanas antes da formación) precisará vostede contactar cos líderes locais e/ou os traballadores comunitarios. A comunidade pode ser rural ou urbana. Durante o taller de formación, leve a todo o grupo a facer un percorrido pola veciñanza. Sen embargo, non debe tratarse dunha mera viaxe turística. Prepare aos participantes de antemán, pedíndolles que pensen que son habitantes e membros da comunidade que vaian a visitar. Deberían desfacerse temporalmente dos roles creados para as sesións anteriores e posteriores, e simplemente pensar en sí mesmos coma se viviran na comunidade.

Explíquelles que, durante o percorrido, deberían tomar notas e facer bosquexos, e que despois do paseo reuniranse para crear un mapa combinado, e unha valoración das cousas positivas e negativas que observaran. Entre os elementos positivos incluiríanse potenciais e recursos que se poderían empregar nos proxectos comunitarios. Os negativos comprenden a lista normal de instalacións rotas e servizos comunais que non funcionan.

É opcional incluir, na sesión posterior ao percorrido, a un experimentado traballador comunitario da comunidade en cuestión. Se o fai, é mellor empregalo como experto durante o tempo que lle leve ao grupo face-la valoración escrita. Non lle pida que faga unha presentación neste intre.

Encoméndaselle ao grupo a tarefa de preparar unha avaliación escrita, incluíndo un esbozo, da veciñanza visitada. Dependendo do número de aprendices, podería ser desexábel dividilos en pequenos grupos de catro ou cinco, encargando a cada un deles que prepare un aspecto diferente da avaliación. Non obstante, advírtalles que estes grupiños non son grupos de discusión, senón grupos de traballo, e que deben produci-lo elemento da valoración comunitaria. Asegúrese de que teñan bolígrafos e papel, e rotuladores e encerado no que traballar se é preciso.

Ao reuni-los grupos, deben uni-las súas achegas para facer unha valoración composta. Só despois de facer isto poderá vostede reunir a todo o grupo para discuti-la valoración conxunta. É opcional unha sesión de discusión en grupo, post-valoración, dependendo do tempo do que se dispoña. A creación da valoración escrita é en sí mesma a parte máis valiosa do proceso para os aprendices. Se a formación ten demasiados informes, tórnase moi repetitivo. Pódese introduci-lo especialista externo en ARP/VEP antes ou despois do paseo.

O plan de acción comunitaria e o deseño do proxecto:

Prodúcese con frecuencia unha confusión entre plan de acción e proxecto comunitario, entre os residentes de moitas comunidades (especialmente as rurais) e os activistas sen formación e experiencia. Isto ocorre porque historicamente, en moitas actividades de desenvolvemento comunitario, os funcionarios de desenvolvemento facían toda a planificación, e só se chamaba aos membros da comunidade para que proporcionaran o traballo gratuíto. Por razóns similares, a miúdo se produce unha oposición ao traballo comunitario, especialmente en antigas colonias, porque o chamado desenvolvemento comunitario resultou ser un xeito de traballos forzados, mesmo esclavitude.

Precisa asegurarse de que os seus aprendices transmiten aos membros da comunidade a mensaxe de que se queren unha clínica, ou unha escola, ou un suministro de auga, ou se desexan controlar dun xeito efectivo que os alugueiros cobren rendas xustas aos inquilinos, entón son os membros da comunidade quen deben estar organizados e face-la planificación, non o traballador comunitario. Como non é doado que os residentes da comunidade se responsabilicen e fagan o traballo de planificación, o activista síntese tentado a toma-lo control e facelo el mesmo.

¡Erro!

Cando comece esta sesión, pode continuar a partir da sesión de xogos de roles que comezaba escollendo á executiva. Pode vostede cambiar algúns dos roles. Esperamos que a comunidade escollera á anciá analfabeta no canto do home educado que non era membro, de tal xeito que lles poida dar un novo papel a eses aprendices. Os individuos con intereses creados e desexos de manipular o proceso para beneficio propio continuarán as súas actividades, así que mantéñaos, e quizais engada algúns máis con outros desexos.

Un novo rol pode ser alguén que, por calquera razón, se opón a todo o proceso da potenciación comunitaria, e que insiste en que deberían esperar ata que o goberno (ou unha axencia humanitaria) faga algo por eles. Na vida real, aqueles que se opoñen a esta participación comunitaria son os que están a obter beneficios do xeito en que se facían as cousas ata o de agora. Poden ser líderes locais ou funcionarios que gañan votos ou ascensos nas súas carreiras, a base de proporcionar servizos á xente no canto de facelos máis fortes para que consigan as cousas por sí mesmos.

Esta volta sente ao comité executivo nunha mesa á fronte da sala, e diga ao resto dos aprendices que eles serán membros da comunidade que non forman parte da executiva. Poden observa-la reunión da executiva e saben que, a non ser que un membro da mesma lles conte o que está a acontecer, eles non saberán qué decisións toma a executiva. Ésta debe decidir se contar ao público en xeral (e cando) as decisións que tomen. De vez en cando, un membro da comunidade en xeral achégase á mesa da fronte e pide que o escoite a executiva, e argumenta en favor dunha decisión ou doutra. Pode tratarse de alguén que desexe de corazón o progreso de toda a comunidade, ou alguén que persiga o seu propio beneficio.

Na primeira etapa do proceso, a executiva debe trazar un plan comunitario. Fíxelles, aleatoriamente, un plan de cinco anos. O plan deberá estar baseado nas catro preguntas dos cadernos. Pode poñer un gran póster na parede, que conteña as catro preguntas clave. Non ten que ser profesional. O plan pode incluir un ou máis proxectos comunitarios. Podería incluír proxectos non materiais, como un programa de alfabetización.

Quizais queira vostede engadir outro rol (con asesores), de planificadores rexionais ou provinciais. Estes insistirán en que a comunidade se axuste aos plans da área na que se engloba, mentres a executiva sostén que a zona máis extensa debe comprende-los desexos das comunidades, se queren ter un comportamento democrático. A dinámica deste diálogo pode se-la base dun xogo de roles dunha hora, e pode vostede interrompe-lo xogo neste punto para discutir en pleno as súas implicacións.

Tras de remata-la sesión para traza-lo plan de acción comunitaria, faga un descanso. A acción en si mesma é a formación, e xa non é realmente preciso redactar un informe. Este é un bo momento para poñer unha película ou un vídeo, e logo parar para comer ou até o día seguinte. A sesión de deseño do proxecto comunitario é semellante á de trazar un plan. Pode ir rotando á xente nos distintos roles, para que cada un teña diferentes experiencias, e poder aumenta-la conciencia dos aprendices no tocante ás personaxes da vida real. Se quere empregar máis cadernos dos que inclúe este módulo, existe un módulo adicado completamente ao deseño de proxectos. Ver: Deseño de proxectos.

Organizarse para a acción:

Este documento final do módulo ten como obxectivo contarlles aos aprendices que unha organización debe ter un propósito claramente identificado, e ese propósito debe establece-la súa estrutura ou xeito no que se organiza. En varios puntos deste sitio web faise fincapé en que o grado de organización dun grupo é un factor que contribúe ao seu fortalecemento. É un dos dezaseis factores da capacidade. Ver Medi-lo fortalecemento.

Se os aprendices son novos e están en boa forma física, como debería ser, pode vostede empregar un deporte de equipo para ilustrar isto. Discútao polo miúdo con eles. Organice unhas partidiñas de fútbol ou balonmán. Faga dous equipos co mesmo número de membros e o mesmo nivel de habilidade e forza (que vostede saiba). Un grupo está organizado en distintas posicións de equipo, incluíndo adestrador, porteiro, defensas, e dianteiros. O outro grupo está rigurosamente informado de que non poden estar organizados, que cada membro do equipo deberá xogar en tódalas posicións, e que o que faga de adestrador non lles pode dar ningún consello. Xoguen. A partida debería estar desequilibrada.

Logo dun anaco remate o xogo e discuta a organización de cada equipo con todo o grupo. Moitos membros da comunidade suporán que a única organización que teñen que levar a cabo é a da executiva. A miúdo pasarán por alto a idea de que tamén deben organizar algo para asegurar que o proxecto sexa acometido e completado. A organización da implementación pode ser un subcomité da executiva. Pode ter algúns dos mesmos membros, e outros distintos.

O propósito da executiva é tomar decisións, tales como a dirección na que vai a comunidade, e cómo vai consegui-lo que persegue. O propósito do comité de implementación é facer que o proxecto se leve a cabo. As dúas organizacións teñen dous fins diferentes, e polo tanto dúas clases distintas de roles. Isto significa que os membros da comunidade deben tomar coñecemento acerca de qué diversas actividades van compoñe-lo remate exitoso dos proxectos.

Cando crean os postos ou roles do comité de implementación, non establecen unha organización deseñada para tomar decisións, senón que ditos roles deben servir para completa-lo proxecto. É a organización para a acción. Hai moitos detalles a levar a cabo antes do remate do proxecto; eles teñen que identificalos e determinar quen vai facer cal.

Por conseguinte, o deseño do proxecto debería incluír unha descrición dos diversos roles e dos resultados que son responsabilidade de cada un deles. O comité de implementación debería xuntarse máis a miúdo que o comité executivo durante a implementación do proxecto (a construción, por exemplo), e cada membro cunha responsabilidade designada debe informar do grado no que cumplen coas súas responsabilidades.

Poida que queira vostede seguir coa sesión de xogo de roles para facer un plan de acción comunitaria e deseña-lo proxecto, nunha nova sesión, creando un comité organizado para a acción, completando o proxecto (en contraste co comité executivo, deseñado para facer ou canaliza-las decisión comunitarias). Existen varios xeitos de integra-las sesións, e depende de vostede (quizais coa consulta aos aprendices) a decisión de cómo facelo.

Conclusión

Con estes cinco módulos, e este (organización) en particular, debería ser vostede capaz de coller a xente que non son organizadores, e convertelos en organizadores.

Debería ser tamén un proceso de auto-selección, dando a oportunidade de abandoar elegante e discretamente aos individuos que vexan o que se require e non estean dispostos a facelo, ou non sexan capaces.

© Copyright 1967, 1987, 2007: Phil Bartle
Deseño web Lourdes Sada

––»«––

Última actualización: 06.07.2011